ARIEL SOTELO TABÁG

Daytoy ti kalakaan nga aramiden no ibilangmo ti pagayam kas kadangkokan a kabusor ibilangmo met ti tengngedna a kasla tali ti gumarut a toro a nangsalaponen kadagiti kailalaam a mula ket dagdagus, awanen ti panagduadua a pessatem tapno awanen ti mainayon pay a madangran ta amangan sika pay ti maet-etan ket awan iti panunotna a ti panaggarutna, isu met ti pannakagudasmo. Ngem no ibilangmo ti pagayam a tagipatgen nga amang a napatpateg pay ngem iti kabessat-ti-bagis awan masinunuok a kasayaatan a pangalapkapam iti rason Idawdawatmo laengen a daytoy a pagayam isu koma ti maudi a mangisalakan kenka iti pannakaipataw kenka ti kadagsenan a dusa no maysaka koma a pangulo a napabasol a nagkusit wenno nagkaut iti kaha ti pagilian ket iti kangitingitan ti pannaturogmo pirmaanna ti papeles a mangkeltay aminen iti ania man a panagpagayam iti nagbaetanyo ket ibutaktakna payen dagiti basol nga awan pulos pamalpalatpatam— panagkunak, uray nakatallikud daytoy litakemon t

Daydi ti naudi a kalgaw ti kinaagtutubo: Nagsinnublat ti gurruod ken kimat Ket iti apagdarikmat, kinamat ti pumarakapak A bayakabak dagiti lamolamo a dapanta A nagturong iti kalapaw iti sirok ti bagbag. Natuduanta latta ket naslep dagiti bagita Ngem kas iti kiaw ken nalabaga a sabong Nagtalinaed a gumaygayebgeb dagiti mata Umas-asuk dagiti kudil kagiddan Ti yaasuk ken panagangsab ti daga Bayat ti panangtagikua ti langit iti pudot A nailimed iti atiddog a kalgaw. Kabarbaro a pagteng ti kabigatanna: Nagrusing dagiti rettab, uong, ken kalunay, Nakalanglangton ti aglawlaw Ket naayatan dagiti dakulapta Iti panangaprosda kadagiti linnaaw. Dagiti dapanmo, sarunuenda Ti yuritko nga arado iti barukong ti daga Kalpasanna, maisina dagiti bin-i Iti taep— dagiti di sinagid ti buot, Nabubun-as; sa mayuper iti karayan. Iti tawa, inaldaw nga impalpalagip ti bayakabak Ti pettat a yaayna ken ti pannakaslepta Bayat ti panagtubo dagiti bunubon, kumaro Ti panagregget kadagiti

bimmunotka ket naalam alas a puso pinarisam iti paria bimmunotak ket naalak reyna a paria pinarisak iti puso bimmunotka ket naalam ari a nagespada pinarisam iti uros bimmunotak ket naalak alas nga uros iti saklotmo pinarisak iti espada may 21, 2011

no kastoy nga agmaymaysaak, dungngo, iddepek ti silaw ket bay-ak a sumrek ti lawag ti bulan kadagiti babassit a regkang daytoy marebrebkas a bassit a pagtaengan adawek ti apagburek a kaserola yaonko ti siam kabukel nga okra— sangkareppet a ginatangko itay iti sango ti citihall a nagtungedak manipud wildlife a nangsubsublianak kadagiti tugotta ken lemma dagiti ubetta— inap-aprosak ti banglom kadagiti bulong ti amarilyo ken buenavista… sipud pinanawannak nga agmaymaysa kaykayatkon ti mangan iti panipngeten ta napatpatakka iti panunotko: manaltaak ti agekmo iti ngaresngesek nga okra malagipko iti naapgad a bugguong pangasinan ti tengngedmo a nagayusan ti ling-et— daytay nagtibnok nga ingel ken banglo ti umas-asuk a panagburayok ti amin a paset ti bagim gapu iti gumilgil-ayab nga ayatmo— ket pumidutak manen ta sapulen ti dilak ti sabeng ken tangken ti barukongmo ket diak mapupuotan agsasarunon ti pananglitak ken panangngaresngesko i’toy saluyot-kayo

agpada a naala iti Disiembre 20, 2011 babaen kadagiti potograpo ti Manila Bulletin-- agpada dagitoy a nagparang iti front page ti nasao a broadsheet iti Disiembre 21, 2011:

isuratko laeng dagitoy ta amangan no malipatak: 1. dua a sarita maipanggep iti "patay" ken "sagad" (bareng masuratko para iit enero ken pebrero, depende no saan nga aggaget dagiti mannurat nga ilokano nga agidatag iti sinuratda para bannawag) 2. Dua a nobelita maipanggep iti di nagtuloy a padi (working title: sabong ti kandaruma"); ken iti nagtuloy a padi (working title: "reverend pi") 3. dagiti proyekto para iti gf kas iti tagnawa (antolohia dagiti daniw), balikas (journal dagiti mannurat nga ilokano), premio gumil, ken pasnaan 4. ti proyekto nga "alimpatok," ti antolohia dagiti erotiko a daniw. 5. pannakaimprenta ken pannakayalnag ti "samtoy" 6. serye ti poetry reading a proyekto ti bannawag (?) ken daniw ken basi 7. "imbiit dagiti mangngaggo", antolohia dagiti short-short dagiti mangngaggo. 8. "bassit ngem nasagitsit", ti maikadua a libro ni asseng a koleksion dagiti ti la adda a nasursuratna

wadan pay laeng daytoy ta tugawakto a nasayaat: 1. nang tumanda s'ya na'y hari utos niya'y buntot ng pagi hinahampas ang katabi sinaktan pala'y sarili DALIT: isang katutubong anyo ng tula na binubuo ng walong pantig kada taludtod, apat na taludtod kada saknong at may isahang tugmaan.

1. Langit ma'y makulimlim Makulay ang daigdig Hasmin, sa iyong ningning nanglangeb man ti langit lubongko napnuan maris gaput rangrangmo, hasmin DIONA: isang katutubong anyo ng tula na binubuo ng pitong pantig kada taludtod, tatlong taludtod kada saknong at may isahang tugmaan.

Pagam-ammuan ta intaray lattan ti pusa ti palag a kali Awanen tugot wenno narsing la koma a dutdotna Addan iti sanga ti bayyabas— ginundawayanna Ti kaawan dagiti ubbing nga aglalag-oy, agkakanta— Im-imasennan a dildilpatan ti kamaunana Dagiti barbonna kas man la kunkunana: Nengneng! Adda pay ita pagilasinam Iti billit nga inan-anusam nga indutdotan Imbilbilagmo, binugbugawam iti ngilaw? Ita natdaka mangrasrasaw iti pusa A napidutmo laeng idi iti basuraan Inagasam ti sugat iti tengngedna A nalabit kinagat ti angalo a bao, Binuniagam iti Rad Pitt ta naguapo man Nakasilsilapen ti ngisitna a napattokan iti puraw, Pinakanmo iti kas iti kankanem, Pinagiddam iti nalamuyot a katrem, Iti pay krib a naisangrat koma Iti mabalin a putotmo no dinaka tinalawan Ti kaayan-ayatmo a nangibaga A nasaysayaat pay ti pusa ta makaanus Nga agsiim iti grasia a mabalinna nga itaray. Siniritam, kinalbitmo ti eskopeta ket presto Addaan iti siam a biag ngem nanabtuog ni Brad Pitt Inngar

Sarita ni ARIEL S. TABAG ”No nagbalinak koma ngamin lattan a kas kadakayo… mannalon… agkitkitikit…” GAPU ta sangkarengreng ni Abril ti panagaramidda iti Christmas tree, insardeng ni Tata Andring ti kitkitikitanna a pagattao a rebulto ni San Jose Labrador ket napan nangpukan iti dayta a malem iti nasurok a pagattao a kandaruma iti igid ti baybay iti Caniogan, ti akin-amianan a bario ti ilida a Santa Teresita a dildilpatan ti baybay. Uray ta makalawas pay sa mangrugi ti Misa de Gallo a kuna ni Fr. Andrea Mazorelli a kura parokoda a pannakaaramat ti nasao a rebulto. Mayabay kano iti kakasla tao ti kadadakkelna a kitikit met laeng— naikitikit kadagiti napalabas a tawen— a rebulto da Santa Maria ken Maladaga a Jesus. Maipamaysanan ti agkitikit ta napagapasna metten ti sangkaballing a pagayna. Inton Enero laengen nga agmula iti sukat dagiti pinukanna a kayo a kitikitanna iti arsadanan ti turod a kusayan ti taltalonenna. Tinagibenna daytoy a disso ta uray idi ubbing pay dagiti putotna,

Lumabanag manen ti maris ti kasaor Nangruna no kastoy nga agtabonen ti init— Agkeppet, maregreg dagiti bulong; Agkaysa ti sipnget ken lamiis nga agkarayam Kadagiti karenken a kudil— nalamiis, nakalamlamiis. Ngem kaay-ayona ti kastoy a buya: Nababa ti tayab dagiti tuwato, Agbangabangada kadagiti ruot ken sabong. Saan nga agsubsubli iti bukodna a kinaubing Nga agtiliw iti tuwato. Ketdi, iti kinaagtutubo Ti bunga: tannawaganda dagiti nababa a helikopter Iti abagatan ti purok: agipugso iti apuy. Kunana: Tuwato dagita, anakko, babassit a dragon; Puoranda ti bakir, puoranda ti kapanagan… Inton dumakkelak, pagtalawek dagiti dragon, Kuna daytoy. Mabirokakto ti igam a mangbugaw Iti ania man nga ayup a mangdidigra iti ulimek. Birokekto ti ramit a mangdepdep Iti uray kabassitan a rissik ti susik. Isu nga ania a rimat ti adda iti libro ken Unibersidad? Adda kadi kantidad ti lua a pangugasna Iti babakna— no ibilang man a kasta— A nangipaay iti anakna iti pagilian uray d

lua, linnaaw, ken ayat ditoy dakulap agdiram-oska, bulan

kinapudnona naliday daytoy a biag ket kinapudnona, addatayo iti nalawa a pagbaludan ket ti ibilangtayo a nailet a bartolina— daytay nakasipsipnget, awanan makapatpatang no di anniniwan ti nasipnget a lubongmo met laeng— adda ditoy ti ruangan ti pudno a wayawaya: makasaom ti kauunegan a saklot a nagiladan ti kararuam, kinapudnona, pagin-inanaanna. ngem siempre, maamirismo a kastoy no inaklonmon a daytoy mortal a lubong ket awanan-anag gapu ta naikeddeng ti pagpatinggaanna. pinaneknekan kaniak dagiti pagaw iti tangatang ken nalitnaw a dan-aw nga adda wayawaya, nga adda naragsak a biag. mayatak met no dakami laeng ti agnanaed itoy a lubong nga awanen a pulos ti addaan karbengan iti orasko, iti panunotko, iti ayatko wenno awanen daydiay nakaibaludak a maysa a lagip a naynay a mangguyguyod kaniak ken naynay a mangipalpalagip ti kinaawan-bilegko a mangtun-oy iti pagayatak— kangrunaan a pammaneknekko a saanak a nawaya ket ngarud maysaak a nakalidliday a parsua

Aminda, Amarilio Amarilio itan dagiti sabong, Mutia, Ta immuna a nakitak ti isem ti init Sakbay dagiti rosas iti hardin. Uray dagiti balikas Nga isawangko wenno ilanadko Iti imakulada a manuskrito, Agsasalada a mangiwagwagayway Iti amarilio a panio. Anansata tallikudan ti anniniwan Dagiti palimed ti nangisit a sampaga, Wenno ti bimmalitok a lirio Nga inung-ungnguanna iti tiempo Ti duadua wenno pannakaasseng Iti napait nga apro dagiti lagip A di met gayam nasken a tagibien. Ket amarilio aminen a makitak, Dungngo: Dagiti naregreg a bulong Dagiti nasugpet a berso nga inyetnag ti sabunganay Dagiti nagpukaw a gilap ti layap Dagiti buok a bimmulod iti yuyeng iti taaw Isudan dagiti samiweng Ayamuom, anaraar, maris, daniw Nga agkarayam iti kudilko, Iti pakabuklak… Aminda, amarilio. Nasurat iti alas sais iti sumipnget ti Oktubre 26, 2011. Lahat, Dilaw Dilaw na ngayon ang mga bulaklak, Mutya, Sapagkat unang natanaw ang ngiti ng araw Saka ang mga rosas sa

Saan a kastoy ti akkubna daydiay librok nga Steinbeck. IDI nagnaedkami iti Francisco Homes III, San Jose Del Monte City, Bulacan iti nasurok a dua a tawen, napadasak ti agbiahe iti nasursurok pay ngem dua oras, no dadduma tallo, a sumrek laeng iti opisina (iti Intramuros, Manila)— Sta. Cruz nga ayan ti terminal ti Del Monte City a bus a mapan iti Intramuros ket abutenna payen iti nasurok a treinta a minuto lalo no kasta a Biernes a misa iti Quiapo. Ket nupay parikutkon ti panagulawko nga agbasa iti bus wenno dyip, pinilitko ti bagik a mairuam ti agbasa iti libro. Tapno adda met maganabko, kunak, iti agarup innem nga oras iti inaldaw a no ar-arigen, mabalinen nga oras para iti trabaho. Idi mapasamak daytoy a padasko, addaak iti katengngaan ti The Long Valley , ti kakaisuna nga antolohia dagiti ababa a sarita ni John Steinbeck, no diak mariro, iti sarita a “Johnny Bear”. Iti para dua ti ayan ti bakante ket ditaak a nagtugaw. Babai nga agarup kaedadko— agtawenak iti 28 wenno 29

Ania pay ngarud ti maibagak? NAPASAMAK daytoy idi 2006, idi inawisdak dagiti gagayyemko a mangsarabo iti maysa a Hawayano— adda kano bassit a padaya (mabasa nga: inninuman) iti balay ti kabagyan ti Hawayano iti Cadig St., iti bandana ti Mayon. Daytoy ti sketch: Iti Welcome Rotonda, aglugan iti dyip a mapan iti Mayon nga adda iti bakrang ti Burger King. Bumaba iti maikadua a kanto kalpasan ti 7-11. Agdamag sadiay no ayan ti Cadig St. Number 14 ti numero ti balay a color green a dos grado. Maris-gatas ti kasinnangona a bungalow. Ket nakababaakon iti nasao a kanto. Nagtalangkiawak no adda mabalinko a pagdamagan. Apagapaman a nagdalapdapen ti sipnget. Nadlawko a tiendaan gayam ti adda iti sangok, iti labes ti kalsada. Bimmallasiwak. Adda baket iti store. Naisapawen ti ubanna. Nakabestida ngem madlaw ti apagapaman a panagkubbona. No healthy living daytoy, mapan a 70 plus; ngem no managbisio ken managrasaw, ay, apagsagpatna laeng nga innem-a-pulona. “Magandang hapon po, ‘Nay,” ki

Kasla kastoy ti langana daytoy Negro a bidatayo. KAAY-AYOK daytoy nga estoriaen. Saan a gapu ta estoria daytoy ti kinaubingak a ni Kojak— kaykayatko ngem iti Kudyak nga inus-usarna ta ti inusarko, adda datingna a porendier (foreigner)— no di ket kadagupan kadagiti jokes a nangnangngegko, kasla nakaor-orig daytoy. Kastoy: Mapan a dua a tawenen nga agbasbasa ni Kojak idiay Baguio idi napan idiay Zambales, nalabit gapu iti babai (ania pay ngarud ti sabali?) ta nalipatak metten nga inunton gapu itoy nga estoriana. Diakon ibaga no ania a bario wenno ili ta di ket pamkuatan ti maysa a riri daytoy da Kojak ken ti baketna, wenno mabalin nga agkamaliak pay ket ibagadanto la ketdi nga agim-imbentoak. Tapno umaddang daytoy estoriatayo, naglugan ni Kojak iti dyip a mapan iti ili a rantana. Kalpasan ti sumagmamano a gundaway, adda dua a babbai a naglugan. Nagtugawda iti sangona. Idi aginnestoria dagitoy ket mangngeg ni Kojak nga Ilokanada, isu ti nakadlawanna a napupudawda nga Ilokana— ‘di

Agaarang (Holdaper) 1. Propesional ADDA iti kawatiwatan ti Quirino Highway iti Pangarap nga agpa-Tungko ti bus idi pagam-ammuan ta adda nagpukkaw iti “Holdap ‘to!”. Nakigtotak ta ti lalaki iti ayanko a para iti tallo a tugaw a dumna iti sarming ti nagpukkaw. Narnekan ti pamaketenen a balkat iti nagtengngaanmi ken ti nagpukkaw ta iti itatakder daytoy, nagtulid ti ulo ti babai iti abagak. Pabasolek la ket ngarud daytoy iti inaramid ti lalaki ta apaglabesmi la itay iti Wildlife a nakaturog ti babai ket nagsadagen iti abaga ti lalaki— wenno agtutubo pay ketdi ta paninggiten pay laeng ti pukkawna. Nalagipko a daytay lalaki a winayaak iti Quiapo daytoy. Ken nalagipko a pamurnokenda. Ket idi tumaliawak, agpayso nga adda dua a lallaki a nakatakder met itan iti tengnga, sa adda iti likud. Sabali met ti lalaki a nagtakder iti kabinnatogmi a tugaw para iti dua nga isu ti nangkidmat iti drayber nga apagapaman a timmaliaw. “Mag-drive ka lang, Kuya,” kinuna daytoy a siaalumamay ngem sigur

Agkimkimat AGAR-ARBIS— daytay kalpasan ti napigsa a bayakabak ket nayan-anusna pay laeng nga intartarakitik. Agkambor ti banapbap dagiti bus, bosina dagiti dyip ken anabaab dagiti tumutoy a tao. Pasado alas-otson ngem naintar dagiti nakapayong ken makutkutoran a tattao iti bangketa nga aguray iti paglugananda. Pangwatiwaten ti pinagnak manipud iti sumsumrekak nga opisina ti pagiwarnak agingga iti sango ti Manila City Hall a pagsadaan iti lugan ket mariknakon a maslepen ti alipusposko ken ti back-pack-ko a pasaray aprosak ta amkek a mabbasa dagiti nagyan daytoy a sumagmamano a papeles a kasapulan iti umadani a panagkasarmi iti simbaan ken baket kalpasan ti pito a tawen a panagdennami. Napasanamtekak la ket ngarud ta saan koma pay laeng a kastoy ti pannakabasak no saan a nagumokan dagiti street dweller dagiti covered walk iti ruar ti Intramuros. Immapiringak iti bangketa a malinongan ti sanga ti kayo iti igid ti kalsada ken iti abay ti nagpayong nga asmang ti dua nga estudiante—

Tabag, Ariel S. Karapote. (Anthology of 13 Ilocano short stories.) Makati City: GUMIL Filipinas and Norielyn C. Tabag, 2011. Hardbound, 156 pages. Sangkabassit A Pakauna NASUERTE, kunak, kadagiti sarita a nairaman iti daytoy nga antolohia ta manmano met ti ababa a sarita nga Ilokano ti mailibro. No apay a 13, gapu ta mamatiak nga awan iti numero ti kinamalas.Manipud iti 2003 agingga iti 2010 a nasurat dagiti sarita a nairaman ditoy— nupay naipablaak iti 2011 ti “Ti Balay”. Iti ababa a pannao, nasurat dagitoy a sarita kabayatan ti umuna a dekada a panagsursuratko (naipablaak iti Bannawag ti umuna a saritak idi 2001) nga ibilangko met nga umuna nga addangko iti literatura. Kas naibagbagakon, kayatko la unay a mailibron dagitoy tapno maidalimanekkon, ken maibinglayko manen, ket marugiakon man metten ti maikadua a dekada wenno yaaddang. Sumagmamano kadagitoy ti nangabak kadagiti salip, ken naipablaaken kadagiti antolohia nga impablaak ti GUMIL Filipinas. Ngem nairamanda iti daytoy

WEN, ADDA PAY MAGATANG, APO! New, old, and rare Ilocano books for sale, written by Ilocano authors and published by GUMIL Filipinas and its chapters in Ilocos and Cagayan Valley regions, and in Hawaii. Pick your choice, apo: Asuncion, Juan Al., et al, eds. Nabalitokan a Tawid. (Anthology of Ilocano short stories.) Quezon City: GUMIL Filipinas, 2011. Foldcote. 198 pages. Tabag, Ariel S. Karapote. (Anthology of 13 Ilocano short stories.) Quezon City: GUMIL Filipinas and Norielyn C. Tabag, 2011. Hardbound, 156 pages. Duque, Reynaldo A. No Agsuratka iti Daniw. (How to Write Poetry). Parañaque: El Niño Publishing House, 2010. Foldcote, 290 pages. Benosa, Sherma E. Dagiti Babassit nga Alipugpog (And other Stories). Manila: NCCA and Ateneo Press, 2010. Asuncion, Juan Al., et al, eds. 29 a Napili a Sarita iti Iluko. (Anthology of 29 Ilocano short stories.) Quezon City: GUMIL Filipinas, 2010. Foldcote. 235 pages. Manuel, Joel B. and Ariel S. Tabag, eds. Kastoy nga Imbunu

dalagan (da-lá-gan) png: katre para sa bagong panganak; agdalágan pnd: pagpapalakas ng isang bagong panganak na babae Sa mga Ilokano, hindi ginagamit— madalang, kung gamitin man— ang salitang “bagong panganak” o “kapapanganak” (kaippasngay; kayyanak), dahil may mga nalilito kung ang sanggol ba o ang nanganak ang tinutukoy. Sa halip, ginagamit ang salitang ‘agdalagan’ para tukuyin ang bagong panganak na misis. May mga insidente na kapag ang Ilokano ang nakikipag-usap sa isang Tagalog at maririnig ang “bagong panganak”, malilito siya kung alin itong tinutukoy, kung ang misis ba na nanganak o ang sanggol na ipinanganak. Sa madaling sabi, maliwanag lamang sa isipan ng isang Ilokano na ang misis ang tinutukoy kung tinawag itong agdalagan. Ang agdalagan ay pagpapalakas ng bagong panganak sa isang katre na ang tawag ay dalagan. Ayon sa Iluko-English-Tagalog Dictionary (Phoenix Publishing House, 1993) ni G. Greg Laconsay, yari ito sa kawayan na sinadyang ginawa para sa ‘agdalagan’. Med

Saddam Sarita ni ARIEL S. TABAG Idi pay, ti palimed nga uk-ukopan ti tunggal maysa kadakuada, tumungtungraraw ti ipusna… i. NATAY kanon ni Saddam! Dayta ti dimteng kaniak a damag iti kaaddak idiay barangaymi iti dayta a Paskua 2006; nagawidak idi manipud iti Manila a pangisursuruak iti haiskul. Saan a ni Saddam Hussein a nadangkok a lider ti Iraq no di ketdi ni Buenaventura Palor, wenno Angkel Buen, daytoy a Saddam. Ta no idiay Namruangan, Sta. Maria, Cagayan a lugarmi a birngasenda uray ni Apo Jesucristo iti Papa Jesus, awan sabali nga ibilangda a Saddam no di ni Angkel Buen uray kasano ti kinalatakna idi iti lubong daytoy pudpudno a Saddam Hussein. Nakalalagip ti ipupusay ni Angkel Buen. Iti bisperas ti ipapatayna, nagmalmalem sa nagpatpatnag sa gistayan manen nagmalmalem a nagtoktokar ‘diay component-na— naikonekta met iti trumpa. Naimbag laeng ta nalpasen ti Paskua ket agsasamusam ti padaya isu a nagbalin a kasla soundtrack dagiti reunion, pabunar, ken pabuniag ti ka