INNUMAN KEN NI ASSENG
Ti pannakiuman ti Palanca kaniak. Manipud iti Tagalog a sungbatko kadagiti Ingles a saludsod, impatarusko iti Ilokano tapno mabasa dagiti pada nga Ilokano, saan a gapu ta dida maawatan (ti Tagalog) no di ket kaykayatko a talaga ti makipatang iti bukodko a pagsasao. Mapilitanak laeng no kua nga agsao iti saanko a bukod a pagsasao.
1) Tell us something about your affiliation with the Manila Bulletin, the history of your stint with the company and your present job description.
Kamengak iti editorial ti Bannawag— ti linawas a magasin dagiti Ilokano, ken ipabpablaak ti Manila Bulletin— manipud pay idi Oktubre 2006. Dati a contributor-nak iti Bannawag isu nga idi maammuak nga adda bakante, nag-apply-nak. Ti intalek ti editor ti Bannawag (ni Apo Cles Rambaud) nga aramidek ket editen dagiti daniw ken dagiti seksion ti showbiz ken damdamag, ken ag-proofread iti sibubukel a linaon ti magasin, ken mangisagana iti binulan a payroll dagiti mannurat.
2) When did you first started writing short stories? Who can you cite as your influences? Favorite short stories and authors?
Nangrugiak nga agsurat iti sarita nga Ilokano kalpasan a makaruarak iti maysa a seminario (Our Lady of the Angels Franciscan Seminary iti Quezon City). Nupay kasta, inkakaubingak ti agbalin a mannurat wenno ti agsurat (iti sarita ken daniw). Manipud ngamin idi 1984— 6 ti tawenko— saanen a maliwayan ni tatangko ti gumatang iti Bannawag. Isu a nakasursuroak nga agbasa ken natignaynak nga agsurat gapu iti Bannawag. Dagiti mannurat nga Ilokano ti immun-una a naam-ammok. Idi ketdi 4-6 ti tawenko, nakalukibak kadagiti libro (dagiti imbelleng dagiti madre iti maysa a hayskul nga asideg iti balaymi) maipanggep iti ubing nga Jose Rizal ken ti dua a nobelana a naipatarus iti Ilokano. Makitkitak a dakkel nga impluwensia daytoy no apay nga adda nasionalismo ti dadduma a nasuratko— addaan iti panagayat iti ili, iti pamilia, iti bukod a pagsasao, iti bukod a puli.
Dagiti immun-una a nasuratko a sarita ken daniw, nasukog dagitoy iti wagas dagiti Ilokano a mannurat a nabasak iti Bannawag idi ubingak. Ngem nakaparsuaan ti tao, wenno iti maysa a creative writer wenno adipen ti arte, kunak man laengen, kayatna a kanayon a mapasayaat dagiti aramidna (diak ibagbaga a “saan a nasayaaat” dagiti wagas dagiti mannurat nga Ilokano ta nalabit, ti panangtuladko [iti estiloda] ti addaan sablay), wenno kayatna a kanayon a mangpartuat iti baro ken naidumduma kadagiti immun-unan a naaramid. Pudno nga awanen ti baro a maisurat wenno mabalin nga isurat, ngem kankanayon nga adda baro a wagas.
Isu a pinunnok ti ulok kadagiti sabsabali pay a literatura—Tagalog, Ingles, ken ti lubong. Agingga a nakasapulak iti bukodko a marka—nupay agtultuloy latta met iti panagbirok iti nasaysayaat pay a wagas— iti panagsurat, ken iti wagas a mailangaam met latta ti kina-Ilokano.
Kinapudnona, adu nga Ilokano a mannurat (iti sarita ken iti daniw) ti pagrukrukbabak, kangrunaan, siempre, gapu iti panagayat ken dedikasionda iti bukodmi a lengguahe.
Wenno, amin nga agsursurat iti bukodda a pagsasao, pagrukbabak. Ta ti paggapgapuanda no agsuratda, daydiay panagayat, panangipateg utu bukod a pagsasao, bukod a puli. Iti pammatik ngamin, napatpatak ti identidadmo kas tao, ad-adda a maam-ammom ti bukodmo a bagi, no makinaig wenno makiinnalaka iti bukodmo a musa babaen ti bukodmo a lengguahe.
Saanak met a madanagan no saanak a mabasa ti sabali a puli. Gapu ta agsursurat iti Ilokano ta Ilokanoak ken para kadagiti Ilokano ti sursuratek. Agsursuratak met iti Tagalog, ta daytoy ti lengguahe ti maawatan dagiti Filipino ken sumagmamano nga Ilokano a saanen a makaawat iti Ilokano (Iluko wenno Iloko, kuna ti daddduma).
No agsuratakto man iti Ingles (ta ditay met ammo no ania ti mapasamak iti masakbayan), sigurado a kayatkonton a kapatang ti amin wenno kaaduan a tao iti lubong. Dios ti agngina ketdi ni adda dagiti mangipatarus kadagiti gapuanak iti Ingles.
Sublianak man dagiti paborito nga autor. Kadagitoy wenno iti nabiit pay a kallabes, no agsursuratak, masansan a mapanunotko ti estilo da John Steinbeck, Gabriel Garcia Marquez ken daytoy guapo nga Alberto Moravia. Nalabit gapu ta kadagupan dagiti nabasbasak, dagitoy ti inulitko pay laeng ti sinuratda.
Iti agdama ketdi, padpadasek latta daydiay wagas a no nabasa wenno nangngegda, maibaga ti nakabasa wenno nakangngeg a kukuak daydiay a sarita wenno estoria.
3) Tell us something about your winning entry, Saddam. Why this particular title and what is/are your inspiration/s for coming up with this work and submitting it to Palanca as an entry for this year's awards?
Adda ngamin naam-ammok a pudpudo a Saddam ti naganna, wenno birngasna. Idi a nangrugi ti panangdukitdukit daytoy a nagan iti panunotko. Apay ngata nga inawaganda iti Saddam daytoy? Nagpanunotakon kadagiti posibilidad.
Iti sarita a “Saddam”, maysa a closet gay ti kangrunaan nga agbibiag. Apay? Kangrunaanna, manmano pay laeng iti kurditan Ilokano ti maawagan iti gay lit. Mabilang iti ramay ti maysa nga ima. Adda met dagiti sarita maipanggep iti bakla ngem naaramid dagiti bakla kas pagkakatawaan wenno nakakaasi. Daytoy a kasasaad ti kurditan Ilokano ket pagsarmingan ti kasasaad ti komunidad Ilokano a saan pay a naan-anay a nakapagparangarang (ladlad, kunada iti Tagalog) dagiti bakla. Nangruna la ngaruden dagiti mannurat mismo. Nalabit, adda sadiay ti panagbuteng a no agsurat ti maysa a mannurat iti maipanggep itoy (ti kinabakla), mapagduaduaanen ti kinalalakina.
Gapu ta saanak met a bakla (dayta ti pammatik) ket awananak iti naan-anay a karbengan nga agestoria iti maipanggep iti kastoy a kabibiag, nangusarak iti maysa a lente— maysa nga inosente a lente— tapno maiparang daytoy pakasaritaan ni Saddam. Isu a ti sarita, saan nga ania nga “eskandaloso/eskandalosa”.
Apay a Saddam? Iti komunidad Ilokano a maskulado wenno matso, dagiti lallaki mismo ti agar-aramid iti wagas tapno saan a maiparangarang a maysa a bakla daytoy kaduada wenno kapulianda. Ti maysa a pagarigan daytoy ket ti panangited iti maskulado wenno matso a nagan. Ket isu daytoy Saddam. Tapno saan nga agparang a napilpilit iti sarita, nag-abrod daytoy bidatayo idiay Kuwait a napagawid/nagawid idi pimmutok ti Gulf War. Isu nga idi nakaawid, inawaganda iti “pinagawid ni Saddam”. Agingga nga idi agbaybayag, nagbalin laengen a “Saddam” ti awagda kenkuana.
Nagay-ayamak met kadagiti letra (a manmano nga aramidek). SADness is MADness. Gapu ta iti sarita, natay a naliday ti kangrunaan a karakter, nga imbilang met ti kaaduan a bagtit. Naliday isuna gapu ta saan isuna a naawat ti komunidad ken uray ti bukodna a pamilia. Naliday isuna gapu ta adda nadadael a pamilia, adda nadadael a biag—gapu met iti pannakinaigna iti maysa a lalaki a de-pamilia.
Kayatko nga iparangarang nga agingga a ditayo maawat ti maysa a kinatao, ad-adu a parikut ti ipaayna daytoy.
Maysa met daytoy a panangtignay kadagiti mannurat nga Ilokano a maaddaan iti pigsa ti pakinakem nga estoriaen dagiti amin nga estoria, saan laeng a maipanggep iti bakla, no di ket amin nga estoria a mangriing wenno mangmurmuray kadagiti Ilokano.
4) When writing short stories, what are the subject matters and genres that you are most interested in and like to write about the most? Can you describe your writing style and what best describes your works and the kind of characters you develop?
Magusgustuak a suraten dagiti sarita a mangkibin kadagiti agbasbasa nga agayat iti kinasimple ti biag, kinapudno, panangrespeto iti sabali a tao ken parsua, ken panangawat iti no ania wenno asinoka.
Ti estilok ita, simple laeng a panagestoria iti maysa a tao, wenno Ilokano. Kayatko a yam-ammo ti maysa nga Ilokano. Nga itoy a wagas, lumawlawa met ti panagkita dagiti tao (wenno dagiti Ilokano mismo) no ania wenno asino dagiti Ilokano.
Daytoy met wagasko, kasla agsangsangokami laeng iti reader/audience. Nalaka a maawatan. Kasla kasual laeng a panangestoria iti kinnanko a linuto ti maysa nga Ilokano.
Iti agdama, itoy a wagas pay laeng nga agestoriaak. Panangtignay met daytoy kadagiti agtutubo nga Ilokano nga agsurat met, nga agestoria met, a saan met a narigat ti agsurat iti sarita. Mabuteng ngamin dagiti agtutubo nga Ilokano nga agsurat ta agkurkurangda kano iti bokabulario. Awan kano ti ammoda a nauuneg a balikas nga Ilokano. Kanayon met nga ibagbagak a saan met daydiay balikas ti masapul a nauneg no di ket ti idandanonmo a mensahe.
Isu a daytoy a wagasko ita, makitada ti kinasimple wenno kinagagangay dagiti balikas a nausar. Ken kasual ti panagestoria.
5) How many times have you joined the Palanca Awards and how many times have you won? What is it about the Palanca Awards that prompted you and are still prompting you to join?
Naminsiamen a simmalipak— naminlima met a nakaigasat. Malaksid iti Palanca, awanen ti pakisalsalipak a salip iti panagsurat iti Ilokano, sipud pay idi nagkamengak iti Bannawag. Makisalsalipak met iti pasalip ti Komisyon sa Wikang Filipino a Tagalog ti maaramat ket maigasat met no dadduma.
Malaksid a mabigbig ti Palanca kas kangrunaan a pasalip iti literatura iti pagilian, gundaway emt a madlaw dagiti pada a mannurat a Filipino, ken uray ti sangkapagilian, nga addada gayam agsursurat iti bukodda a pagsasao—ket ipagpampannakkelmi dagiti estoriami, ti kina-Ilokanomi, ken ti kinarehionalmi.
6) Aside from Short Story, what are other Palanca categories have you joined or are still intending to join in the future?
Agsursurat met iti sarita ken daniw a Tagalog. Naminsanen a simmalipak ken naabak iti daniw a Tagalog. Ngem kas kadagiti sabali a pannakaabak, saanak met a mapukawan iti ganas. Ketdi, karit daytoy a pasayaaten pay dagiti sursuratek, ken mang-master iti lengguahe a Tagalog.
7) If you did not become a writer or a man of letters, what would you be doing now?
Mannalon. Ken nalabit, politiko.
1) Tell us something about your affiliation with the Manila Bulletin, the history of your stint with the company and your present job description.
Kamengak iti editorial ti Bannawag— ti linawas a magasin dagiti Ilokano, ken ipabpablaak ti Manila Bulletin— manipud pay idi Oktubre 2006. Dati a contributor-nak iti Bannawag isu nga idi maammuak nga adda bakante, nag-apply-nak. Ti intalek ti editor ti Bannawag (ni Apo Cles Rambaud) nga aramidek ket editen dagiti daniw ken dagiti seksion ti showbiz ken damdamag, ken ag-proofread iti sibubukel a linaon ti magasin, ken mangisagana iti binulan a payroll dagiti mannurat.
2) When did you first started writing short stories? Who can you cite as your influences? Favorite short stories and authors?
Nangrugiak nga agsurat iti sarita nga Ilokano kalpasan a makaruarak iti maysa a seminario (Our Lady of the Angels Franciscan Seminary iti Quezon City). Nupay kasta, inkakaubingak ti agbalin a mannurat wenno ti agsurat (iti sarita ken daniw). Manipud ngamin idi 1984— 6 ti tawenko— saanen a maliwayan ni tatangko ti gumatang iti Bannawag. Isu a nakasursuroak nga agbasa ken natignaynak nga agsurat gapu iti Bannawag. Dagiti mannurat nga Ilokano ti immun-una a naam-ammok. Idi ketdi 4-6 ti tawenko, nakalukibak kadagiti libro (dagiti imbelleng dagiti madre iti maysa a hayskul nga asideg iti balaymi) maipanggep iti ubing nga Jose Rizal ken ti dua a nobelana a naipatarus iti Ilokano. Makitkitak a dakkel nga impluwensia daytoy no apay nga adda nasionalismo ti dadduma a nasuratko— addaan iti panagayat iti ili, iti pamilia, iti bukod a pagsasao, iti bukod a puli.
Dagiti immun-una a nasuratko a sarita ken daniw, nasukog dagitoy iti wagas dagiti Ilokano a mannurat a nabasak iti Bannawag idi ubingak. Ngem nakaparsuaan ti tao, wenno iti maysa a creative writer wenno adipen ti arte, kunak man laengen, kayatna a kanayon a mapasayaat dagiti aramidna (diak ibagbaga a “saan a nasayaaat” dagiti wagas dagiti mannurat nga Ilokano ta nalabit, ti panangtuladko [iti estiloda] ti addaan sablay), wenno kayatna a kanayon a mangpartuat iti baro ken naidumduma kadagiti immun-unan a naaramid. Pudno nga awanen ti baro a maisurat wenno mabalin nga isurat, ngem kankanayon nga adda baro a wagas.
Isu a pinunnok ti ulok kadagiti sabsabali pay a literatura—Tagalog, Ingles, ken ti lubong. Agingga a nakasapulak iti bukodko a marka—nupay agtultuloy latta met iti panagbirok iti nasaysayaat pay a wagas— iti panagsurat, ken iti wagas a mailangaam met latta ti kina-Ilokano.
Kinapudnona, adu nga Ilokano a mannurat (iti sarita ken iti daniw) ti pagrukrukbabak, kangrunaan, siempre, gapu iti panagayat ken dedikasionda iti bukodmi a lengguahe.
Wenno, amin nga agsursurat iti bukodda a pagsasao, pagrukbabak. Ta ti paggapgapuanda no agsuratda, daydiay panagayat, panangipateg utu bukod a pagsasao, bukod a puli. Iti pammatik ngamin, napatpatak ti identidadmo kas tao, ad-adda a maam-ammom ti bukodmo a bagi, no makinaig wenno makiinnalaka iti bukodmo a musa babaen ti bukodmo a lengguahe.
Saanak met a madanagan no saanak a mabasa ti sabali a puli. Gapu ta agsursurat iti Ilokano ta Ilokanoak ken para kadagiti Ilokano ti sursuratek. Agsursuratak met iti Tagalog, ta daytoy ti lengguahe ti maawatan dagiti Filipino ken sumagmamano nga Ilokano a saanen a makaawat iti Ilokano (Iluko wenno Iloko, kuna ti daddduma).
No agsuratakto man iti Ingles (ta ditay met ammo no ania ti mapasamak iti masakbayan), sigurado a kayatkonton a kapatang ti amin wenno kaaduan a tao iti lubong. Dios ti agngina ketdi ni adda dagiti mangipatarus kadagiti gapuanak iti Ingles.
Sublianak man dagiti paborito nga autor. Kadagitoy wenno iti nabiit pay a kallabes, no agsursuratak, masansan a mapanunotko ti estilo da John Steinbeck, Gabriel Garcia Marquez ken daytoy guapo nga Alberto Moravia. Nalabit gapu ta kadagupan dagiti nabasbasak, dagitoy ti inulitko pay laeng ti sinuratda.
Iti agdama ketdi, padpadasek latta daydiay wagas a no nabasa wenno nangngegda, maibaga ti nakabasa wenno nakangngeg a kukuak daydiay a sarita wenno estoria.
3) Tell us something about your winning entry, Saddam. Why this particular title and what is/are your inspiration/s for coming up with this work and submitting it to Palanca as an entry for this year's awards?
Adda ngamin naam-ammok a pudpudo a Saddam ti naganna, wenno birngasna. Idi a nangrugi ti panangdukitdukit daytoy a nagan iti panunotko. Apay ngata nga inawaganda iti Saddam daytoy? Nagpanunotakon kadagiti posibilidad.
Iti sarita a “Saddam”, maysa a closet gay ti kangrunaan nga agbibiag. Apay? Kangrunaanna, manmano pay laeng iti kurditan Ilokano ti maawagan iti gay lit. Mabilang iti ramay ti maysa nga ima. Adda met dagiti sarita maipanggep iti bakla ngem naaramid dagiti bakla kas pagkakatawaan wenno nakakaasi. Daytoy a kasasaad ti kurditan Ilokano ket pagsarmingan ti kasasaad ti komunidad Ilokano a saan pay a naan-anay a nakapagparangarang (ladlad, kunada iti Tagalog) dagiti bakla. Nangruna la ngaruden dagiti mannurat mismo. Nalabit, adda sadiay ti panagbuteng a no agsurat ti maysa a mannurat iti maipanggep itoy (ti kinabakla), mapagduaduaanen ti kinalalakina.
Gapu ta saanak met a bakla (dayta ti pammatik) ket awananak iti naan-anay a karbengan nga agestoria iti maipanggep iti kastoy a kabibiag, nangusarak iti maysa a lente— maysa nga inosente a lente— tapno maiparang daytoy pakasaritaan ni Saddam. Isu a ti sarita, saan nga ania nga “eskandaloso/eskandalosa”.
Apay a Saddam? Iti komunidad Ilokano a maskulado wenno matso, dagiti lallaki mismo ti agar-aramid iti wagas tapno saan a maiparangarang a maysa a bakla daytoy kaduada wenno kapulianda. Ti maysa a pagarigan daytoy ket ti panangited iti maskulado wenno matso a nagan. Ket isu daytoy Saddam. Tapno saan nga agparang a napilpilit iti sarita, nag-abrod daytoy bidatayo idiay Kuwait a napagawid/nagawid idi pimmutok ti Gulf War. Isu nga idi nakaawid, inawaganda iti “pinagawid ni Saddam”. Agingga nga idi agbaybayag, nagbalin laengen a “Saddam” ti awagda kenkuana.
Nagay-ayamak met kadagiti letra (a manmano nga aramidek). SADness is MADness. Gapu ta iti sarita, natay a naliday ti kangrunaan a karakter, nga imbilang met ti kaaduan a bagtit. Naliday isuna gapu ta saan isuna a naawat ti komunidad ken uray ti bukodna a pamilia. Naliday isuna gapu ta adda nadadael a pamilia, adda nadadael a biag—gapu met iti pannakinaigna iti maysa a lalaki a de-pamilia.
Kayatko nga iparangarang nga agingga a ditayo maawat ti maysa a kinatao, ad-adu a parikut ti ipaayna daytoy.
Maysa met daytoy a panangtignay kadagiti mannurat nga Ilokano a maaddaan iti pigsa ti pakinakem nga estoriaen dagiti amin nga estoria, saan laeng a maipanggep iti bakla, no di ket amin nga estoria a mangriing wenno mangmurmuray kadagiti Ilokano.
4) When writing short stories, what are the subject matters and genres that you are most interested in and like to write about the most? Can you describe your writing style and what best describes your works and the kind of characters you develop?
Magusgustuak a suraten dagiti sarita a mangkibin kadagiti agbasbasa nga agayat iti kinasimple ti biag, kinapudno, panangrespeto iti sabali a tao ken parsua, ken panangawat iti no ania wenno asinoka.
Ti estilok ita, simple laeng a panagestoria iti maysa a tao, wenno Ilokano. Kayatko a yam-ammo ti maysa nga Ilokano. Nga itoy a wagas, lumawlawa met ti panagkita dagiti tao (wenno dagiti Ilokano mismo) no ania wenno asino dagiti Ilokano.
Daytoy met wagasko, kasla agsangsangokami laeng iti reader/audience. Nalaka a maawatan. Kasla kasual laeng a panangestoria iti kinnanko a linuto ti maysa nga Ilokano.
Iti agdama, itoy a wagas pay laeng nga agestoriaak. Panangtignay met daytoy kadagiti agtutubo nga Ilokano nga agsurat met, nga agestoria met, a saan met a narigat ti agsurat iti sarita. Mabuteng ngamin dagiti agtutubo nga Ilokano nga agsurat ta agkurkurangda kano iti bokabulario. Awan kano ti ammoda a nauuneg a balikas nga Ilokano. Kanayon met nga ibagbagak a saan met daydiay balikas ti masapul a nauneg no di ket ti idandanonmo a mensahe.
Isu a daytoy a wagasko ita, makitada ti kinasimple wenno kinagagangay dagiti balikas a nausar. Ken kasual ti panagestoria.
5) How many times have you joined the Palanca Awards and how many times have you won? What is it about the Palanca Awards that prompted you and are still prompting you to join?
Naminsiamen a simmalipak— naminlima met a nakaigasat. Malaksid iti Palanca, awanen ti pakisalsalipak a salip iti panagsurat iti Ilokano, sipud pay idi nagkamengak iti Bannawag. Makisalsalipak met iti pasalip ti Komisyon sa Wikang Filipino a Tagalog ti maaramat ket maigasat met no dadduma.
Malaksid a mabigbig ti Palanca kas kangrunaan a pasalip iti literatura iti pagilian, gundaway emt a madlaw dagiti pada a mannurat a Filipino, ken uray ti sangkapagilian, nga addada gayam agsursurat iti bukodda a pagsasao—ket ipagpampannakkelmi dagiti estoriami, ti kina-Ilokanomi, ken ti kinarehionalmi.
6) Aside from Short Story, what are other Palanca categories have you joined or are still intending to join in the future?
Agsursurat met iti sarita ken daniw a Tagalog. Naminsanen a simmalipak ken naabak iti daniw a Tagalog. Ngem kas kadagiti sabali a pannakaabak, saanak met a mapukawan iti ganas. Ketdi, karit daytoy a pasayaaten pay dagiti sursuratek, ken mang-master iti lengguahe a Tagalog.
7) If you did not become a writer or a man of letters, what would you be doing now?
Mannalon. Ken nalabit, politiko.
Comments
Post a Comment