Ania ti Mapaspasamak iti Sarita ken Kadagiti Mannurat nga Ilokano?
NAKADIDILLAW a kadagiti kallabes a bilang ti Bannawag (masursurat daytoy nga ababa a blogpost ita Abril 3, 2014), adu dagiti maipabpablaak manen a sarita karaman ditoy dagiti sarita da Appo Juan S.P. Hidalgo, Jr., Dionisio S Bulong, Pelagio Alcantara, ken dadduma pay.
Aglaok a ragsak ken ladingit ti marikriknak.
Ragsak gapu ta mabasak met laengen ken mabasak manen dagiti klasiko a sarita nga Ilokano.
Ladingit gapu ta maysa daytoy a pagilasinan a masagsaginnit dagiti sarita a makapatar iti pagrukodan da Apo Literary Editor ken Apo Bannawag Editor.
Nagrigat nga ipaskil ti kakastoy a bambanag ta amangan no adu ti madungiaran ti riknana.
Ngem pakawanendak ta masapul a sarangtentayo a mannurat dagiti kakastoy a karit ti literaturatayo.
Ti makunak iti daytoy, umuna, nasayaat koma no libro wenno journal a mabasatayo laengen dagiti klasiko a sarita. Ngem awan ti maaramidan dagiti appo nga editor ta kas kunada (segun iti lagipko): Nasaysayaat laengen nga ag-reprint-tayo ngem iti mangibalbalin. Sayang ti panid. Malaksid a mangipantayo iti impression a mabalin gayam ti “mabalbalin” a sarita. Sa datayonto manen ti dillawen dagiti di makaawat iti situasiontayo a dagiti met gayam “mabalbalin” ti ipabpablaaktayo.
Apay ngamin a masagsaginnit ti agidatag iti saritada iti Bannawag ken dadduma pay a publikasion a no adda man, narigat pay a makapatar iti kayat dagiti editor?
Umuna, mabalin a gapu ta nababa ti bayad dagiti maipablaak a sarita. Ngem di kadi mas nakalaladingit no dayta ti rason, di kadi? Ta datayo ket creative writers, saan nga "envelopmental" journalists. (Addanto met sabali a post-ko maipanggep iti no kasano a medio mapagnaaran ti panagsurat ta maysa met daytoy a napateg nga aspekto iti biagtayo a mannurat a saan a dapat matagtagilaka, piman.)
Maikadua, factor ti kaadu ti pasalip iti panagsurat. Medio adda pagkanaiganda iti umuna, di kadi? Gapu ta dakkel ti premio, dagitoy a salip ti sagsaganaan dagiti mannurat nga Ilokano. Ibukbokda ti oras ken laingda iti panangisagana iti ilabanda a sarita. So, awanen ti orasda nga agsurat iti para iti Bannawag. Ti imasna, adda season ti salip. Saan a throughout the year. Kayatko a sawen, makaisagana laeng ni mannurat iti maysa wenno dua a sarita nga ilabanna. Ti ayanna a pagdaksanna no maabak ti saritana. No maabak, tarimaanenna bassit ket isaganana manen para iti sumaruno a season ti salip. Awanen, nalipatannan ti agsurat para iti Bannawag.
Diak ammo no marikriknak la daytoy. Nga ad-adda nga ipangpangruna dagiti mannurat nga Ilokano ti premio. Adda dagiti mannurat nga Ilokano a premiado a saan pay a pulos a nagidatag ti sinuratda para iti Bannawag. Wenno para iti sabali a publikasion. Makaipablaakda laeng kadagiti babasaen gapu ta “nangabakda” iti salip.
Inrantak nga adda quotation mark-na dayta nangabak gapu ta masansan, saan met amin a mangabak ket napintas. Kuna ngarud ni Apo Roy V. Aragon kas komentona iti FB post ni Adi Junley L. Lazaga, “Nabasak aminen, mostly, dagiti nagab-abak a sarita ever since ti umuna a pasalip (Bannawag, 1960s), ket no mangpiliak iti kapkapnekak baka awan pay sangapulo, piman.”
Nasaem a kinapudno.
Ta kadagiti salip, masapul a mangpilika iti mangabak. Uray no awan met a talaga ti napintas. Wenno makapatar iti standard koma ti pudno a napintas a sarita. Naimbag ta naipauso iti kallabes (kadagiti pasalip iti Ilokano) a no di mangpili dagiti hurado iti “espesial a gunggona,” bakanteanda ti umuna a gunggona. Statement para kaniak dagita. Ibagbagada nga awan ti makapatar iti panagramanda a maikari iti premio.
Saanko met a lagidawen dagiti isponsor iti pasalip ta expression laeng met dayta iti ayatda a makipaggamulo iti panagsantak ti literatura dagiti Ilokano. Saanko ngarud nga irekomendar nga idianda koman ti agpasalip. Ngem nasaysayaat siguro no saan a maymaysa a season ti pasalip. Adda koma agpasalip iti kada quarter ti tawen. Saanen a paggigiddanen a yawat ti premio tunggal kombension ti GUMIL Filipinas.
Kadagiti hurado, masapul koma nga itultuloyda nga igetan ti panagitedda iti premio. No talaga nga awan ti makapatar iti kayattayo a sarita, awan dakesna no kanayon nga “espesial a gunggona” ti maikkan iti gunggona.
Kadagiti mannurat nga Ilokano, saankayo koma a masaksaktan ta uray daytoy numo, masansan a kuestionarek ti bagik no dagiti sursuratak a sarita ket talaga met laeng a makapatar iti no ania a talaga ti nasayaat a sarita. Idawdawatko laeng nga agsurattayo koma para iti bagitayo ken para kadagiti Ilokano. Saantayo koma nga ur-urayen ti season ti salip sa agsurat. Agsurattayo para iti Bannawag. Agsurattayo para iti Facebook wenno blog. Agsurattayo para iti dadduma pay a babasaen. Ket ulitek, agsurattayo para kadagiti Ilokano— tapno mailadawantayo a nasayaat ti panagtulid ti kabibiag ni Ilokano.
Agtitinnulongtayo. Agpipinnabasatayo iti sarita. Agiinnedittayo. Idiantayo koma ti panagpipinnaturayok iti isbo.
Ta uray siak, mamatikayo man wenno saan, dagiti amang a naub-ubbing ngem siak ti dadduma a "first reader" dagiti sursuratek. Ta kayatko nga agbalin nga interesante para iti agdama a henerasion ti sursuratek.
Tumaliawtayo, wen. Ngem ditay koman aramiden dagiti naaramiden dagiti immun-una ngem datayo. Suratentayo ti agdama, ken ti masakbayan.
Ta dagiti klasiko a sarita, para iti journal wenno libro (tapno mairekord).
Idinto a dagiti sarita iti agdama, para iti Bannawag, internet, libro (dagiti basaen ti agdama a henerasion), ken dadduma pay a babasaen.
Kas dagupna, makigiddan koma ni mannurat (iti sarita) nga Ilokano iti addang ti panawen tapno mailadawanna ti pudpudno a kananakem ni Ilokano iti agdama ken iti masakbayan. (Ariel S. Tabag, Abril 3, 2014)
Aglaok a ragsak ken ladingit ti marikriknak.
Ragsak gapu ta mabasak met laengen ken mabasak manen dagiti klasiko a sarita nga Ilokano.
Ladingit gapu ta maysa daytoy a pagilasinan a masagsaginnit dagiti sarita a makapatar iti pagrukodan da Apo Literary Editor ken Apo Bannawag Editor.
Nagrigat nga ipaskil ti kakastoy a bambanag ta amangan no adu ti madungiaran ti riknana.
Ngem pakawanendak ta masapul a sarangtentayo a mannurat dagiti kakastoy a karit ti literaturatayo.
Ti makunak iti daytoy, umuna, nasayaat koma no libro wenno journal a mabasatayo laengen dagiti klasiko a sarita. Ngem awan ti maaramidan dagiti appo nga editor ta kas kunada (segun iti lagipko): Nasaysayaat laengen nga ag-reprint-tayo ngem iti mangibalbalin. Sayang ti panid. Malaksid a mangipantayo iti impression a mabalin gayam ti “mabalbalin” a sarita. Sa datayonto manen ti dillawen dagiti di makaawat iti situasiontayo a dagiti met gayam “mabalbalin” ti ipabpablaaktayo.
Apay ngamin a masagsaginnit ti agidatag iti saritada iti Bannawag ken dadduma pay a publikasion a no adda man, narigat pay a makapatar iti kayat dagiti editor?
Umuna, mabalin a gapu ta nababa ti bayad dagiti maipablaak a sarita. Ngem di kadi mas nakalaladingit no dayta ti rason, di kadi? Ta datayo ket creative writers, saan nga "envelopmental" journalists. (Addanto met sabali a post-ko maipanggep iti no kasano a medio mapagnaaran ti panagsurat ta maysa met daytoy a napateg nga aspekto iti biagtayo a mannurat a saan a dapat matagtagilaka, piman.)
Maikadua, factor ti kaadu ti pasalip iti panagsurat. Medio adda pagkanaiganda iti umuna, di kadi? Gapu ta dakkel ti premio, dagitoy a salip ti sagsaganaan dagiti mannurat nga Ilokano. Ibukbokda ti oras ken laingda iti panangisagana iti ilabanda a sarita. So, awanen ti orasda nga agsurat iti para iti Bannawag. Ti imasna, adda season ti salip. Saan a throughout the year. Kayatko a sawen, makaisagana laeng ni mannurat iti maysa wenno dua a sarita nga ilabanna. Ti ayanna a pagdaksanna no maabak ti saritana. No maabak, tarimaanenna bassit ket isaganana manen para iti sumaruno a season ti salip. Awanen, nalipatannan ti agsurat para iti Bannawag.
Diak ammo no marikriknak la daytoy. Nga ad-adda nga ipangpangruna dagiti mannurat nga Ilokano ti premio. Adda dagiti mannurat nga Ilokano a premiado a saan pay a pulos a nagidatag ti sinuratda para iti Bannawag. Wenno para iti sabali a publikasion. Makaipablaakda laeng kadagiti babasaen gapu ta “nangabakda” iti salip.
Inrantak nga adda quotation mark-na dayta nangabak gapu ta masansan, saan met amin a mangabak ket napintas. Kuna ngarud ni Apo Roy V. Aragon kas komentona iti FB post ni Adi Junley L. Lazaga, “Nabasak aminen, mostly, dagiti nagab-abak a sarita ever since ti umuna a pasalip (Bannawag, 1960s), ket no mangpiliak iti kapkapnekak baka awan pay sangapulo, piman.”
Nasaem a kinapudno.
Ta kadagiti salip, masapul a mangpilika iti mangabak. Uray no awan met a talaga ti napintas. Wenno makapatar iti standard koma ti pudno a napintas a sarita. Naimbag ta naipauso iti kallabes (kadagiti pasalip iti Ilokano) a no di mangpili dagiti hurado iti “espesial a gunggona,” bakanteanda ti umuna a gunggona. Statement para kaniak dagita. Ibagbagada nga awan ti makapatar iti panagramanda a maikari iti premio.
Saanko met a lagidawen dagiti isponsor iti pasalip ta expression laeng met dayta iti ayatda a makipaggamulo iti panagsantak ti literatura dagiti Ilokano. Saanko ngarud nga irekomendar nga idianda koman ti agpasalip. Ngem nasaysayaat siguro no saan a maymaysa a season ti pasalip. Adda koma agpasalip iti kada quarter ti tawen. Saanen a paggigiddanen a yawat ti premio tunggal kombension ti GUMIL Filipinas.
Kadagiti hurado, masapul koma nga itultuloyda nga igetan ti panagitedda iti premio. No talaga nga awan ti makapatar iti kayattayo a sarita, awan dakesna no kanayon nga “espesial a gunggona” ti maikkan iti gunggona.
Kadagiti mannurat nga Ilokano, saankayo koma a masaksaktan ta uray daytoy numo, masansan a kuestionarek ti bagik no dagiti sursuratak a sarita ket talaga met laeng a makapatar iti no ania a talaga ti nasayaat a sarita. Idawdawatko laeng nga agsurattayo koma para iti bagitayo ken para kadagiti Ilokano. Saantayo koma nga ur-urayen ti season ti salip sa agsurat. Agsurattayo para iti Bannawag. Agsurattayo para iti Facebook wenno blog. Agsurattayo para iti dadduma pay a babasaen. Ket ulitek, agsurattayo para kadagiti Ilokano— tapno mailadawantayo a nasayaat ti panagtulid ti kabibiag ni Ilokano.
Agtitinnulongtayo. Agpipinnabasatayo iti sarita. Agiinnedittayo. Idiantayo koma ti panagpipinnaturayok iti isbo.
Ta uray siak, mamatikayo man wenno saan, dagiti amang a naub-ubbing ngem siak ti dadduma a "first reader" dagiti sursuratek. Ta kayatko nga agbalin nga interesante para iti agdama a henerasion ti sursuratek.
Tumaliawtayo, wen. Ngem ditay koman aramiden dagiti naaramiden dagiti immun-una ngem datayo. Suratentayo ti agdama, ken ti masakbayan.
Ta dagiti klasiko a sarita, para iti journal wenno libro (tapno mairekord).
Idinto a dagiti sarita iti agdama, para iti Bannawag, internet, libro (dagiti basaen ti agdama a henerasion), ken dadduma pay a babasaen.
Kas dagupna, makigiddan koma ni mannurat (iti sarita) nga Ilokano iti addang ti panawen tapno mailadawanna ti pudpudno a kananakem ni Ilokano iti agdama ken iti masakbayan. (Ariel S. Tabag, Abril 3, 2014)
Comments
Post a Comment