"Tom & Jerry"

Inladawan ni Rico Rival. Siak ti modelona, ngem nakapkapuy ti pannakaalana.

“AGLUTOKA man ’ti adda ramanna,” kinuna ni Hani. Nagtugaw iti maikadua a pangal ti landok nga agdan a mapan iti mezzanine sa nagduaanna ti nagtapaya. Makais-isem a nangbuya kaniak a nakamasngaad a mamagdadasig iti sangagabsuon a murengmi.
Mayat ta kuna ti OB-Gyne daytoy itay napan a lawas nga ita ta piton a bulan ti sikogna, yad-addana koma ti mangan kadagiti nasustansia a taraon. Ti imasna ita, inuksotko ti saksak ti ref idi rabii. Tallo nga aldawen nga awan nagyanna. Sayang laeng ti koriente. Insardengko met ngaruden ti panagaramidko iti yelo ta iti laengen ’yanmi nga apartment a lima ti ridawna, ti laeng kaaripingmi a ridaw ti awanan iti karatula nga “Ice 4 Sale.” Sa maysa pay, dandanin Disiembre.
“Ala, agtugawka dita ta kitaem no dika mabutiakan,” kinunak ketdi. Sangkabaga ngamin dagiti babbaket idiay Cagayan a probinsiami a no agtugaw iti agdan ti masikog, marigatanto nga aganak. No bilang ma-caesarian, pangal-alaanmi ngatan iti gastuenmi?
Naasianak iti asawak. Uray kasano a rigatmi, awan mangngegko kenkuana. Supsupapakanna siguro ti saan a nasayaat a pannakilangen ti inana kaniak. Dina maawat a siak ti nakiasawaan ti anakna ket ti la adda a pakabasbasolak. Baybay-ak lattan no kua ta ni Hani ti pampanunotek.
Thank you, kinuna pay idi kaniak ni Hani. Diak dinamag no para iti ania ngem ammok a gapu iti panangpalpalabasko iti aramid ti inana.
Dina la ammo a dandani madisnogkon ti inana.
Linawas nga agsueldo ni Hani ngem naisaldana ti ATMna iti sangapulo ribu a pisos. Lima a lawas a bayadanna. Natuok ngem awan mabalin ta malaksid a masapulmi ti kuarta para iti inaldaw a kasapulanmi, masapul ti lima ribu a kontribusionna iti panangaregloda iti ubing a sinipat ti adienna. Idiay Cagayan, baybay-anmi a lamoken iti pagbaludan dagiti kakasta ti galadna a tattao. Ita, tunggal panagsusueldo a kas idi Biernes, sangaribu a pisos laengen ti maiggamanna. Maudi met ketdin. Ngem dayta a gatad, para laeng iti makalawas a gatas ken diaper ni Anib.
Ti laengen masingirko a bayad dagiti sursuratek a mapan a nasurok a lima ribu a pisos ti namnamaenmi ita. Bassit ngem nasaysayaaten ngem iti regular a trabaho a kababaan ti dua gasut iti inaldaw ti maiplete ken maipangaldaw ngem awan pay minimum ti sueldo.
Pagsayaatanna pay ta iti siam a bulanen a kaawan ti trabahok, nasursurok nga aramiden a tubong dagiti nagawangan ni Anib iti pulbos ket dagitoy ti binutiakak a nagalaan iti kuarta iti las-ud ti pannakaisalda ti ATM ni Hani, nupay saan latta nga umanay. Ket no ma-caesarian nga agpayson ngay ni Hani? Apagisu laeng a para iti normal delivery ti nabati iti ilemlemmengko a naalak iti panagserra ti kompania a dati a pagtartrabahuak.
Binulan met ketdi a mangipaw-it da nanang iti bagas, karne, ikan ken nateng. Ngem pannakairananan a dida nakaipaw-it ita ta nagduoy ni Hani iti adda ramanna a sidaen.
Ginuyodko ti plastik a batia. Nagranadrad ket nagareng-eng ni Anib nga agid-idda iti kutson iti pannakasalas ti up-upaanmi a nailet a yunit ti apartment. Nagkutagtag sa nagballikid. Sa met laeng nagdata ket ninutnotna ti tangan ti imana.
“Makariing, a… Dika pay nangrugrugi, agparparingguyodkan.” Nagminar manen ti isem iti natimbukel a rupa ni Hani. Sa met la kellaat a naglumen.
“Tumakderka ditan, a,” kinunak. Binagkatko ti dagumpo dagiti puraw a lupot sa impisokko iti batia iti abay ti kutson.
“Inkaso a ma-ceasarianak, aniat’ aramidem?” kinunana iti tonada ti agduoy nga ubing.
“Maituredmo?” Yad-adayo ni Apo ti kayatko a sawen.
“Knock on wood,” tinoktokna ti tubo a landok a naitukod iti bobeda a kakaptan ti agdan. Bulonnan a timmakder. Nagkiad. Sarsarapaenna ti padingpadingna a nagturong iti kutson. Dakdakkelen ngem bola ti basketbol ti boksitna. Sangkapalagipko a maiparit ti nasam-it ken naapgad, ngem diak met ammo no dagitoy a lamut ti in-insiarenna iti opisinana iti DWSD-Batasan kas Social Worker.
Ginuyodko ti rikep ti kabinet iti sirok ti lababo. Innalak ti plangganita nga ayan ti Ariel powder a nakissayan bassit iti panangnurnorko iti botelia a pagsussusuan ni Anib, maysa a tukkol a Tide, iket a pag-brush, ken Zonrox. Insaganakon dagitoy idi rabii. Diak kayat ti takder a takder nga aglaba.
Nagtarusak iti sango nga ayan ti gripo. Binasak dagiti mureng.
“Aya? Aglutoka man ’ti adda ramanna,” simmurot gayam ni Hani. Nagmattider iti kanawanko. Nakasarapa latta ti kanawanna iti siketna. Nagsuyaab.
“Wen, a. Idarasko la dagitoy.”
“No binay-annak koma ngamin a naglaba idi kalman,” kinunana.
Diak simmungbat.
Maasianak iti asawak nga aglaba gapu iti kasasaadna. Marigatan nga agtugaw wenno agmarikadek gapu iti kadakkel ti tianna. Maysa pay, amangan no maranaannak manen ti demalas. Awan aldaw a pilpilien ti katugangak a babai a yaay ditoy ’ayanmi— yaay, saan nga ibibisita. Ta no dadduma, kaababaan ti dua a rabii a kaaddana. Iti naminsan a Sabado, idi lima a bulan pay laeng ni Anib ken tallo a bulan ti agdama a sikog ni Hani, binay-ak ni Hani a naglaba. Isu ketdin ti pannakairana ti katugangak a yaay!
Di pay nakainana ti katugangak no ar-arigen, tineksannak a dagus ti adien ni baket nga adda idiay Batangas. Mhya k nga! Ang galing mng mambuntis eh ang galing mo nman mgplaba!Ilokano la koma… Diak met ket gamden ti makiriri kadakuada, kayatko pay ketdi nga agtutunoskami koma. Ngem kas met la awan pagpungtuan ti panangtagtagibassit ti katugangak kaniak. Ket pasaray mariing ti suronko.
Tinangadko ni baket. Nakabannikes pay laeng a mangbuybuya kaniak.
“Mabiit la daytoy,” kinunak. “Alas otso, agibalaybayakon.”
Ngem iniddepko met laeng ti gripo ta saan a nagkir-in ni baket iti nagtakderanna.
Ania ngata ngarud ti lutuek?
Simrekak. Nabayag a tinangadko dagiti nagtutuon a plastik a pagbalonan iti hanging cabinet. Sa ginuyodko manen ti rikep ti kabinet iti sirok ti lababo. Ngem ania ngarud ti makitak a masida no awan met impanko?
Nagmattiderak manen.
“Daytoy, ne.” Ni Hani. Tinaliawko. Umis-isem a mangitangtanggaya iti nabukel a lima a gasut a pisos. “Inka la dumaw-asen idiay talipapa. Paksiw a kukod. Ken ag-chopsueyka metten. Samboten kano da inay ti pangngaldaw.”
Inay?
Nagpinnerrengkami. Isu met la a paglutlutuennakon iti masida. Nagsabat dagiti kidayko. Kellaat a kasla adda yelo a nayuged iti durik. Sa naggiteb dagiti sangik.
“Kaiteteksna. Pasensiakan, a. Adda met pay ‘tay maysa a lima nga indulinko.”
Dandani diak napengdan ti wingiwing ken sennaayko. Itay, awan kuartami. Ita, umay ni ’inay’, addan.
Saan a simmina ti perreng ni baket. Immisem.
Dagus a limmukay ti sangi ken ti pispisko. Immangesak iti nauneg. No ni baket, alistoak a sumuko.
“Kababain met kenka,” kinunana a siaalumamay.
“Mangngegnaka...” kinunak laengen a bulonko ti nangapros iti tianna. Nagkilno ti barukongko idi kasla nagkugtar iti apagapaman ti sikogna.
Innalak ti yaw-awatna a kuarta.
“Gumatangka metten iti para pochero... para ‘ton rabii.”
”Rabii?”
“Adda kano papananda ken Tita Betty inton bigat.” Ti adien ti katugangak daydiay.
Ditoykami sirok a matmaturog ta narigaten nga umuli-umulog ni Hani. Kayatna a sawen, maturog ti katugangak iti mezannine. Ket tannawagto manen a tannawag iti ayanmi. Ania metten.
Ita pay laeng, kasla makitkitakon ti kita ti katugangak nga awan la ti dina madillaw.
“Adda rugit iti rupak?” kinuna ni Hani ket natukayak. Nakamulenglengak pay laeng kenkuana.
“Masdaawak laeng no apay nga ibagbagada a babai daytoy,” inaprosak manen ti boksitna. “Dika met pumimpintas.”
Linayatannak. Ngem nagminar dagiti agsumbangir a kallidna iti panagisemna. Nagrimat dagiti mata ti asawak.
“Innak la agurnos idiay ngato. Di pay met ngata makariing,” kinitana ni Anib.

“AYSUS!” indagsenko ta kalay-atenen ni Anib ti agtallo kadapan a kawayan a nayalad iti aglikmut ti pagattao nga uplas. Dagus a timmakderak. Impunasko dagiti imak iti gayadan ti putotko.
Diak nadnadlaw ti barok a nagkarayam ta nakatallikudak iti ridawmi, kasta met iti ruangan ti apartment. Diak kayat ti sumango iti ruangan ta amangan no sutilendak dagiti padak a lallaki nga aglablaba ta diak unay insiar daytoy a trabaho. Numona ta agsasarutsot ti bisita ti adda iti umuna a ridaw no kastoy a Domingo.
Simmiripak iti uneg. Adda iti mezzanine ni baket, sagpaminsan nga agdalagudog. Makumikom unay iti pagyanan ni inangna.
Napanko innala ni Anib. Inubbak.
“Papanam?” inungngok. Naggulagol, ngem naggarikgik. Nasayaat laeng ta di nagam-udan ti nagayus a danum ti nagkarayamanna a daga. Maysa a metro laeng ti sementado iti tallo a metro a sango ti apartment. Agpatingga daytoy iti dua katao a sementado nga alad a nangibeddeng kadakami kadagiti agrerekket a balbalay dagiti siguden nga agindeg iti Veteran’s Village, Holy Spirit ditoy Quezon City.
Binugguak dagiti dakulap ken tumeng ni Anib.
“Nakadanon idiay kalsadan,” kinunak a nangidisso ken ni Anib iti krib. Impigsak bassit tapno mangngeg ni Hani.
Timman-aw.
“Alla, sori. Naiturogna man met laeng itay naitedko ‘tay dedena.”
“Gistayna kinalay-at ‘diay uplas.”
“Dikanto pay la ngamin pukanen. Yuraymo pay la a mabuduan ‘ta ubing.”
“Isu nga’d nga inaladak. Ken pukanem no kabuteng ti mannamay?”
Pudno ti imbagak. Ngem ad-adda a gapu iti panangibagbaga ti katugangak a babai a pukanek kanon ta makabudo. Apay koma ket isu ti pagradradradko iti inuring a kaldero dagiti bulong daytoy. Uring ti us-usarek a pagluto. Nawaya nga agpangato ti asuk ta tres metros ngarud ti arubayan iti sango. Ken naipideg iti diding ti bassit a lamisaan a nangiparabawak iti dalikan a pinayongak iti sim. Kabinnatogna ti uplas nga adda iti nagbednganmi iti kaabaymi a kuarto. Kaabayna dagiti nakamasetera a tarong, sili, utong ken paria a napakalatkatan, balangeg ti Sanglay, kamotit, lasona, bawang ken kamatis.
Palibhasa, magsasaka, kinuna pay ti katugangak idi dina naipilit ken ni Hani ti panagmula daytoy kadagiti agsabong a masetas. Ania ita, di addan pagnatengak.
“Kunak no nalpaska ditan?” kinunak. Napanko kinupin ti abel a nayarpaw iti kutson. Pinidutko dagiti kilingkiling ken pungan nga Spongebob sa impuruakko iti krib. Dagus a ginubal ni Anib ti naud-udi. Impidegko ti kudson iti diding a dumna iti agdan.
“Ibagakto ken ni Nanay a sikat’ nangisagana ‘toy pagiddaan,” kinuna ni Hani.
“Kadakami nga Ilokano, no al-aldaw nga agyaplagka, kasla guyguyodemon nga aginana ti yap-aplagam,” kinunak.
“Kasta? Kupinek ngarud,” kinunana ket dagus a nagpukaw iti nagtan-awanna.
Pagammuan ta naguni ti selpon ni Hani nga imparabawna iti tugawmi.
”Kitaem man, baka ni Nanay,” kinuna ni Hani.
Innalak ti selpon ket binasak ti mensahe a dimteng. Pngllba kn nman b ng hri ng tmad at mgling mng asawa? Sbi ko n syo non pa eh yaw m pa mknig.Kasla napapispisanak.
”Ania ti kinunana?” dinamag ni Hani a nakatamdag manen iti ’yanko.
”Basaemto,” kinunak. Indissok ti selpon iti nangalaak.
Linibbiannak ni baket. Ammona siguron ti bagas ti mensahe ti inana. “Nalpaskan?” kinunana.
“Maysa la a balnawen. Innakton idiay talipapa,” kinunak a bulonko ti rimmuar. Adda aramidek a mabukbukel iti panunotko.

“ANIA nga oras a sumangpet?” Simmiripak iti uneg. Puspusiposen ni Hani ti bassit a radio-telebision nga inted ti ninangmi a katrabahuanna. No kastoy a makitak ti panagkutagtag ti barok a makakita iti aggugunay iti bassit a kahon, kasla kayatkon nga igatangandakami da tatang iti dakkel a dekolor a telebision. Siak la ngamin ti agmadmadi. Dinawatko idi kadakuada ti treinta mil a nagkasaranmi iti sibil— sibil pay laeng ta di met kasaren ti simbaan iti Manila ti masikog. Isu a ti laeng dua nga electric fan, plansa, sumagmamano nga usaren iti kosina ken ref nga insalda dagiti katrabahuak a nagaawid iti probinsia idi nagserra ti kompaniami ti linaon daytoy taengmi.
“Adda kanon iti South Expressway,” apagapaman a timmaliaw ti asawak. “Yehey! Catdog, catdog!” Pinasurotanna ti ayug ti programa a cartoon a ti singin nga aso ken pusa ket nagsilpo a kasla alinta— kanayon nga agrikiarda ngem awan mabalinda no di agkappia ta maymaysa ti bagida. Kaykayatko dayta a buyaen ti anakko ngem ti “Tom & Jerry” a ‘ta la agminminnaysa ti ammoda. Masuron unay ni Tom, maysa a Machiavellian a dapuen a pusa, ta kanayon nga ungtan ken saanen a kaykayat ti akintaraken kenkuana ta dina matiltiliw ti nautek a marabutit a ni Jerry nga agkalkallong kadagiti kanenda. Dayta, saanen a maungpot ti panagminminnaysada.
Nagkulipagpag ni Anib a nanggunggon iti kribna.
Nagsubliak iti dalikan. Diak inintonaran dagiti rummuar-sumrek a bisita iti umuna a ridaw. Inadawko ti kaldero a nagapuyak. Insungrodko dagiti sinigitsigitko a sanga ti mangga a tinuktukkol ni Bagyo Karen. Pinuyotak.
Insaangko ti nadanuman a kukod. Inasinak, inikkak iti lasona, pimienta a sibubukel, ken bawang.
Nasursurok daytoy iti umuna nga aldaw a kaawan ti trabahok. Makalawas pay laeng idi manipud pannakaipasngay ni Anib. Agrambakta, kinuna ni Hani. Lauyaek koman idin ti kukod ngem inatipanak. Naim-imas ti kastoy, kinunana. Ket tinungpalko dagiti addang nga imbinsabinsana. Nakatugaw idi a mangpaspasuso ken ni Anib babaen ti bote.
Masdaawak nga iti laksid ti pannakaidumdumana iti gagangay a rukod, bassit ti agruar a gatas iti suso ni Hani. Sinigudko met idi a pinagkaldo iti dinengdeng a marunggay. Ken linablabarak met iti nagangran iti lasona. Nagpuypuyatak pay. Ngem nasayaaten no makapespes iti sangakutsara iti agmalem. Pabasolek dagiti dodoktor iti Chinese General Hospital ti dida dagus a panangipakaidda ken ni Anib ken ni Hani. Sa pinagsusoda iti botelia. Kabigatanna, indiayan daydi Insik nga OB ti lakona a Similac a gatas. Dikam’ kad’ pay gumatang ket di metten agsardeng ni Anib nga agib-ibit ta awan met makunnotna iti inana?
Bareng masurotam itan ti tugot ni Angelina Jolie a kaing-ingasmo, kinunak ken ni baket idi makitami iti Yahoo ti artista a mangpaspasuso iti singin nga annakda ken Brad Pitt. Ta no aggatas manen iti botelia daytoy sikogna ita, diak la ammon.
Linuktak ti panakkelen a kaserola ket nagalingasaw ti ayamuom ti lutlutuek. Tinudokko iti tinedor ti karne— naluknengen.
Pinattogak iti sangkabassit a toyo tapno agmaris, kas kuna ni Hani. Idi aglubuag manen, pinattogak iti suka. Kinalubak.
Innalak ti pasar ti lima a pisos a nakaplastik a naimurian a sabunganay. Imparabawko iti agburbureken a lutlutuek.
Inadawko idi agangay.
Insaangko ti pariok. Inikkak iti manteka apaman a pimmudot. Impisokko ti bawang ken lasona kalpasanna. Sa insarunok ti naiw-iwa a karne ken dalem ti baboy.
Diniguak. Kas inyunay-unay ni Hani, diak inikkan iti oyster sauce. Inlaokko ti cauliflower. Inlaokko ti nanawnaw a cornstarch. Pinagsasarunok nga impan ti taban, sitsaro, carrot, repolio, petsay, delata nga uong.
Nasursurok met daytoy chopsuey idi mapanak koman mangsip-ak iti marunggay iti kaarruba. Nupay makabulan idin a masagsaginnit ti agruar a gatasna, di pay napukaw ti namnamak a makakunnotto met laeng ni Anib.
“Makapa-high blood ti marunggay. Lalo no inaldaw,” kinunana nga agkatkatawa. “Marunggay manen!” kinunana, sa nagimpapatay.
Ita, sa la agdengdengak iti marunggay no duduakam’ ken Anib. An-anusak ti asin a pangtempla. Liniklikakon ti bugguong ta idi damo a pinaigupko iti digo, duan a bulan ti napalabas, kalpasan ti maysa nga aldaw, inggurigorna ti panagbimbinatlagna. Allergy, kuna ti pediana. Nakasida iti adda lang-esna.
Sinumarianak ni Hani. Ngem diak impudno a pinagsidak ni Anib iti nabugguongan.
“Asino ti adda historiana iti allergy?” kuna ti pedia. “Daytay no makasida iti ania man a nabiag iti baybay, wenno uray lames malaksid iti bangus ken tilapia, agbinatlag iti intaramente a bagina?”
Kas iti napasamak ti barok.
“Ni Nanay,” kinuna ni Hani. “Nangruna iti pasayan, ken bugguong a munamon.”
Nakagastoskami iti dua a ribu iti dayta nga allergy— agas pay laeng.
Ita, no ania ti maiparit iti katugangak a sidaen, maiparit met ken ni Anib.
Permi a katkatawa ti baket. Immala kano ti ubing kenkuana. Diak latta agun-uni. Nagadu ti mabalin nga ipatawid, dayta pay allergy.
Ah, allergy!
Agarup nagsabat dagiti kidayko. Naisardengko ti panangkiwarko iti lutlutuek. Kinadkadak tapno maalay-ayan iti darangna.
Simrekak. Nagtarusak iti nagtutuon a pagbalonan. Linuktak ti maysa. Adda pay nabati iti aramang ti Aparri nga impaw-it da nanang tallo a bulanen ti napalabas. Tinaliawko dagiti aginak nga agbuybuyan iti “Takaheshi’s Castle.”
“’Yanna kanon?” kinunak.
Ginaw-atko ti garapon nga ayan ti balatong. Apagisu ti bulong ken sabong ti mulak a paria. No marunggay ngamin, siak la ti agsida. Dida kayat. Napurga metten ni Hani. Innalak pay ti bassit nga almiris.
“Mantrade kanon,” kinunana a timmaliaw kaniak.
No kasta, kataptapogda iti EDSA.
“Ania dayta?” kinuna manen ni baket a saan a nangisina iti panagkitana kaniak.
“Balatong. ‘Pia la a pagnayon.”
Saanen a nagtimek. Intuloynan ti nagbuya.
Inadawko ti pariok. Inyalisonko iti dakkel a mangkok ti nagyanna sa pinarabawak iti kutsay ken sitsaron. Nangibatiak iti naud-udi para iti balatong.
Insaangko ti kaserola a naglaon iti balatong. Pinarubrobak ti apuy. Masapul nga al-alisto a makabellad ngem iti panangunor ti bus iti EDSA ken Commonwealth.
Napanak iti medio nalinged. Nangrakemak iti aramang, impisokko iti almires. Nangurat pay ti takiagko iti panagyaradiidko iti bayo ti almiris.
Bigla a naganninaw iti panunotko daydi damo a panangipawil ti katugangak a babai nga agkitakami ken Hani. Makalawasna pay laeng a simmangpet manipud iti Italia a nanggedanna iti lima a tawen, nupay turista laeng ti visana. Gapu iti mailimlimed a panagkitkitami ken Hani idiay Sogo, naasembolmi ni Anib. Ad-adda la ket ngaruden a kasla ampo a nasinga ti katugangak.
“Diak pay ammo no naggapgapuam a lubong! Kaska la eskuater nga awan sursurom! Sinikogam ketdin ti anakko, traidor!” kinunana.
“Imbagak met iti anakyo a mannalon dagiti dadakkelko. Ken, nagayatanmi a dua, Nanay…” kinunak.
Ad-adda la ket ngaruden a kasla kait-itlogna nga uleg ti ingarna. “Dinak aw-awagan iti kasta, dika kapkapin-ano!” kinunana ketdin.
Ken basta dina kano annugoten nga agkasarkami ken Hani. Ket awan kano ti makabalusingsing iti kayatna.
“No aganak a balasang ni Hani, maikkat iti trabahona iti DSWD,” inturturedko nga inkalintegan.
“’Niat’ ipakanmo?” kinunana ketdin.
Kas met laeng iti ipakpakanyo, a, kunak koma idi. Ngem binay-akon. Napalalon a sangsangit ni Hani.
Di pay namalman, nagbagyon iti teks nga aggapu kadagiti kakabsat ni Hani. Ngem isuda kad’ ngarud ti ikasarko? No talaga nga ay-ayatennak ni Hani, kunak idi, ilabannak. Naammuak ngamin kadagiti gagayyemko a mannurat a Tagalog nga iti maysa a Batangenio, kasla mangtallikud iti Dios ti mangtallikud kadagiti dadakkelna wenno iti pamiliana.
Ania ketdin a panangitudotudo ti baket kaniak idi, banag a diak nalaklak-am uray kadagiti dadakkelko. Nasakit ta no ar-arigen, iti estadok kas maysa kadagiti agtutubo a mannurat nga Ilokano, pagiinnagawandak la ketdi dagiti babbaket nga Ilokana a manugangen. Isu ketdin, awan man la ti makitana a nasayaat kaniak. Kasla pay ketdin mamatiak a kasla ”Tom & Jerry” ti lalaki ken ti katuganganna a babai.
No diak la ipagpagapu ken ni Hani, nabayagen a simmubbotak. Gapu kenkuana, agparparbengak lattan. Ta no kapisi ti puso ti awagda iti kasimpungalan, kasinnaip ti kararuak ni Hani. Diak kayat ti mangisawang wenno mangaramid iti banag a pakasairanna ta masairak met.
Ngem asino ti di mapunnuan aglalo iti inteks ti baket? Umay la ngaruden makipangan, agdillaw pay.
Ngem, ala, uray ta nagkallaysakami met laeng ken Hani uray iti hues laeng. Agpadakami nga agtawen iti 26, saanen a masapul ti pammalubosda. Adda ti sibubukel a pamiliak, ni laeng tatang ni Hani ti immay. Inandingay met ketdi dagiti gagayyem ken kaopisinaanna.
Idi naipasngay ni Anib, immay. Agmanoak koma ngem inlisina ketdin ti imana. Ania pay no di nagtartarus ti imak iti di met nabudo a teltelko.
Alisto a napulbosko ti aramang. Inkargak iti baso sa impaigidko.
Nanggisarak iti bawang ken kamatis. Immuna nga impisokko ti sitsaron sa ti balatong.
Nangalaak iti patis sa binukbokak ti chopsuey. Ninayonak met iti toyo ti kukod. Impaturayko iti medio naapgad. Uray ta nangato ti templami ken Hani. No dillawento ti katugangak, ibagakto a diak gayam kabaelan a lutuen nga agwaywayas. Kitaek man ti laingna ita.
Impisokko ti napulbos nga aramang iti pariok. Inkiwarko. Idi agburek, impisokko met ti bulong ken sabong ti paria. Dagus a nagayamuom.
“Wow, nagbanglon!” simmirip ni Hani iti ridaw. “Makapasaraaw!”
Immisemak a ti katugangak ti pampanunotek.
Nagpukaw met laeng ni Hani.
Kinadkadak ti dalikan sa inserrekko dagiti linutok. Tinulongannak ni Hani a nagidasar.
Apagisu a naguni ti buzzer iti ruangan. Rimmuarak. Dua a paris a saka ti adda iti ruar kas makitak iti sangadangan a ngatngatuan ti ridaw iti daga. Adda kadua ti baket. Dagus nga immapay iti panunotko ti adien ni Hani nga agteteks iti di malamlamut ti aso. Nakariknaak iti angin a nangsunson iti durik.
“Nanay, addadan!” inawagak ni Hani.
Linuktak ti gripo sa sinagadak nga impakanal dagiti rinet ken rugit iti panaglutok.
Ni Michelle, ti babai iti umuna a ridaw, ti nanglukat iti ruangan. Apagisu met a rummuar ti baket iti maikadua a ridaw. Dagus a nagpayapay idi malasinna da katugangak. Sakbay a makaruar ni Hani, nakastreken dagiti bisitami iti maikadua a ridaw.
“Ania met dagitoyen? Apay a nagtarusda dita?” kinuna ni Hani a nagsubli iti uneg. Napanna kinaluban dagiti naidasaren a taraon.
Uray diak agsigsigarilio, napanak gimmatang iti dua nga stick. Dandanin maibusko ti maikadua idi rummuarda iti maikadua a ridaw.
“Kunak no pinukanmo daytan?” kinusilapannak ti katugangak sa kinitana ti uplas. Maar-ariek a simrek.
Nangemkemak.
“Yaman pay, Apo,” kinuna ni Hani. “Mangantayon.”
Nagtarusda iti uneg. Dagus a kinapatang ti baket ni Hani iti nababa a timek. Inubba ti adien ni Hani ni Anib.
”Mana sa tito— pogi.” Agay-ayek-ek a nangipallangatok iti barok. Urayak la nagkuy-os.
Inikkatko ti kalub dagiti taraon.
“Ni Michelle, balbalonanna met gayamen daytoy lalaki iti abayyo. Ay, obertaym nga obertaym ni lakayna, sabali met gayam ti ob-obertaymanna. Ni met daytoy lalaki, dina koma intonaran a buklen ti pamiliana. Di la ngarud met kayaten ti nakaikamanganna. Dayta pay laeng mangkallong ti obrana,” nagtugaw iti atiddog a bangko a kawayan.
“Dikay sa met mabisin?” kinuna ti asawak nga immasideg. “Inlutuannakay’ ni Ayi iti paboritoyo. Itay pay a damag a damag no ayanyon.”
“Oy, agannadkayo iti dayta adda iti tengnga,” kinuna ketdi ti baket, nagpaypay. “Tulak kano iti droga.”
“Namatikay’ met a dagus?” kinunak, addan sa metten binggasna a semsem ti tonok. “No daydiay nagdiretsuanyo, nobiona ‘tay siaasawa a bossna. Kanayon a sumariaen dagiti dua nga annakna.”
Namulagatannak ti baket. Dina ninamnama ti inaramidko. Ita la a sungbatak ti inana!
“Ania, naimas met la ti linutom?” Kinitanak ti baket.
Nabaelak a pinerreng. Idi la a madlawko nga agkakaingasda gayam ken Gloria Romero.
“Dagitay paboritoyo. Paboritoyo met laeng ti lutuek ‘ton rabii... pochero,” kinunak. Nagbang-esak iti panunotko. Hayblad ken alerdyi ti kalabanna ita. Heh! No bilang dakes ti banagna, agunnoyakton idiay balay iti pangyospitalmi kenkuana.
Sinipsiputak ti saggaysa a panangangot ti katugangak kadagiti luto.
”Nagimas ti angotna daytoyen,” kinunana iti madanonna ti balatong. Inyasidegna pay ti malukong a nakaidataranna iti agongna.
Ngem bayat ti pannanganmi, dina met sinagid ti balatong. Bassit met ti sindana iti sangkadillawna ti kinaapgadna a kukod ken chopsuey.
Nadagsen ti riknak a nagpalpa iti ruar. Diak ammo no ti diak pannakasubbot wenno ti panangdillaw ti katugangak kadagiti lutok. Diak pay ketdin nadlaw ti yaasidegna kaniak.
”Kuyogennakaminto a mapan idiay terminal inton madamdama,” kinunana.
Uray kaskasano, napaangesak iti nalukay iti imbagana. Nasayaat no agawidda met la a dagus. Nadlawko ngamin ket narigat sa a talaga ti panagkinnaawatanmi. Napia pay da Tom ken Jerry ta pasaray aggayyemda. Ngem dakami... ay!
”Ni Bunso laeng ti agawid! Agbatiak tapno mailutuak ni Hani iti naimas, saan ket a kanayon a marunggay wenno balatong a nalaokan iti nalebbek nga aramang,” pagammuan ta kinuna ti katugangak ket timmallikuden.
Limmabbasitak iti sinaona. Ngem napaisemak idi makitak ti nakarabrabuy ken rumaberen nga uplas. Ay, uray ditana no pukanek! Magatlanto laeng, kitaenna!—O
(Naipablaak iti Bannawag, Oktubre 27, 2008.)

TM (Ti Makunak):
Pudno ti dadduma. Ngem nanayonan, ken nakissayan kas kasapulan ti maysa a piksion.