Panangarakup iti Ipus ti Layap

i.
Maimatangak ti pannakaipasngay ti baggak iti daya
A mangibagnos iti utekko nupay agpatingga laeng
Iti kasipngetan— ketdi, addaan ti puso iti dakulap
Tapno maaprosanna dagiti di matukod ti matak…

ii.
Nawatiwat dagiti aldawyo— di rumbeng nga ungpoten
Ta adda ti kaimudingan iti tunggal nakaat-atiddog a kanito,
Umanay iti nakaan-annad a panangaramid ti billit iti umokna
Wenno iti panangabel ti lawwalawwa iti pagtaenganna.

Nagpinnerreng ti balbag a law-ang ken ti nadarisay a dan-aw
Ta matinongyo ti panagtutumpong dagiti ulep; mauray
Ti uong ti dungngo ti gurruod, ket sarunuen ti rettab
Ti umuna a bayakabak ti Mayo a mangsukon iti arado.

Dakayo kadi ti naparaburan wenno ti petalo a nangtapaya
Kadakayo iti pannaturogyo? Kaatagyo ti linnaaw a kas man
Ti tunggal bitek ti barukong dagiti tinukelna. Ti kannag
Ti nangsaksi iti panangitalekyo iti tagainepyo iti daga.

Kas iti lupot ti didigra a di inaruat dagiti bagyo ken ginggined—
Lamolamoda a nagtaray iti sanguananyo, ngem apagbiit—
Palagip laeng iti nadumaduma a maris a naibisti iti uniberso
Iti labes ti lawag ken sipnget ta mailasinyo ti nagbednganda.

Impakaammo ti gawat ti yaayna kadagiti kayo, ayup, tumatayab,
Danum ken angin. Pinayapayan, pinastrekyo kas iti ganggannaet
Manipud iti naunday a panagdaliasat— sinangona ti dulang,
Nagrennek iti basi ken taraon, naturog a nagkumot ti kaluknengan
Nga inabel. Nagpakada ket dinawatyo nga iti pagturonganna,
Masarakanna ti sapsapulenna a tanap dagiti dawa ken sabong.

Adda kadagiti dawa dagiti sirib ken pammategyo, nakainanama—
Inaniyo ket nakaan-annad a rineppet dagiti binettek; naannad
Man met laeng nga impempenyo iti sarusar. Bayat ti panagbayo,
Sinaritayo kadagiti agtutubo nga agitlog iti balitok dagiti kannaway,
Nalaka a masarakan kas iti pannakasiglot dagiti naririmat a layap
Iti nabordaan a panio wenno gayadan ti nalayak a kamiseta.

iii.
Nagrusingen kadagiti kinellengtayo ti natayag a pasdek,
Nagsusuon iti bullalayaw— kayatna a gaw-aten dagiti ulep.

Pagkabkabawenda ti awaytayo; kurkurtienda ti dila
Tapno maisawangna dagiti ganggannaet a balikas,
Ken makapagkurno iti wagas ti bisita a manggatgatang
Iti oras, isem ken bannogtayo; mangrukrukod iti lasag
Ken kabaelan; mangmangted-anag iti aw-awidtayo.

Apay a no natomartayon ti ginatangtayo a pildoras
Sa maamiristayo a gatas gayam ti in-inumentayo
Kadagiti barukong dagiti innatayo? No kaano a dusaen
Ken gudasenda iti telebision dagiti annak a nanginsiar
Iti panangsikap, isu pay laeng ti panangwitwittayo
Iti bagbagitayo a pagrikrikusen ti innipis ken numero?

Binay-antayo a simmanglad kadagiti pier dagiti saglalaka,
Libre ti kaaduan, a nangisuro kadatayo a mangtagikua
Iti bambanag a ganggannaet iti pagtaengan— inukarkaranda
Ti kinabuangger iti pus-ongtayo, ti kinatuso dagiti dilatayo.

Ipalagipda ti kanikapat a gasut a tawen nga inladawanda
Ti wagas ti kinatan-ok a di mailangaan ti kararuatayo:
Binay-antayo dagiti sakatayo a nagdaliasat iti dana
A nagpatingga iti sakaananda; binuybuyatayo
Ti pananggarroteda iti nasulpeng a panunottayo.

Ita, situtudiotayo a mangipaanud iti naapres a karayan
Kadagiti tarikayo a sarikedked dagiti kinelleng— mamatitayon
A kabaelanda a danonen dagiti ar-arep-epentayo a balitok
Iti bullalayaw. Ay, naglemmes iti taaw ti kinasimbengtayo!

Birbirokentayo ti nangilemmengan ti ugaw kadagiti apittayo
Kalpasan ti naminribu a pannakadarudartayo a nagpaibalud
Iti kahon a namunganayan met ti rinibribu a panagbulbullagaw—
Nagpaar-artioktayo. Nabibineg ti utek iti indiayada nga agas,
Di naimdengan ti napipikel a kararua ti panagtammeng ti boksit—
Ditay napupuotan ti panagpasken dagiti di katatawan iti kosina
Nupay inririaw ti bulan ti ballaagna iti pannakaaradastayo.

Itan, agsasamusam dagiti santilmo a kamkamatentayo,
Ditay ammo ti pagturongan ken pagpatinggaantayo.

iv.
Didigra kadi ti pannakatakuattayo nga iti laeng mata
Nga agpatingga ti uniberso ket adda iti ulo ti korona
Ti balligi ken kaimudingan? Limbes kadi ti dungngo
Iti utek ket dakdakkelen ngem iti bagi ken kararuatayo?

Nasursurotayo ti bukod a wagas a maisupadi iti nuang
A magalutan iti agong; iti kabalio nga agantiparra;
Iti kitikit a mulien dagiti ammatayo nga iti barukong
Laeng dagiti inna a nakarikna iti kinadatdatlag.

Kayattayo ti lumbes iti uged ti sampedro; linagtotayo
Dagiti tambak tapno lumbaantayo ti nabuntog a tignay
Ti away; nagiinnatiwtayo tapno agtakdertayo
A tangaden ti tunggal maysa ken ti amin a parsua.

Impempentayo dagiti bambanag iti ulo a di nagam-amiris—
Nalipatantayo a dakkel unay ti lubong tapno kargaenna.
Gapu kadi ta natakuatantayo a nakalawlawa ti law-ang
A pagibellengan kadagiti babak? Kaano kadi nga akuentayo
A kawaw itan dagitoy barukong malaksid iti panagallaalla?

Nagramuten ti panunottayo iti angin, sumursurot
Iti sadino man a pagturonganna— malaksid iti salemsem,
Nakarungrungsottayo, agung-ungor, makadidigra.

Dagiti karayan ti sugattayo, agpakpakillo, ngem bay-antayo
Lattan a bedbedanda laeng kadagiti gurnotenda a mulmula
A dagus met laeng nga agrupsa a kas iti lasagtayo.

Tunggal agsarmingak, agtaktakderak iti nakalawlawa,
Nakataytayag a pader— diak masapulan ti bagik.
Masinunuok, agbibinniroktayo lattan iti disso
A nakaisadsadan ket umad-adayotayo iti tunggal maysa.

Maimatangantayo ti sumipnget a maysa a nakadalungdong
A baket iti puon ti pundido a poste: mabisin, nadulpet,
Agpaypayegpeg. Di mapupuotan ti kinaagmaymaysa,
Malaksid iti dung-aw nga agkarkarawa iti agpatnag…

v.
Nadalusak, wen, ngem naputipotanak iti sapot— sibabaludak
Iti awan patinggana a kinaulimek ken kinadaksanggasat.

Ganggannaeten dagitoy dapanko kadagiti desdes ken tambak
A nangidaliasatak kadagiti apit a nangpatangig kaniak.
Uray dagiti arbis, awanandan iti salemsem. Uray ti lagip
Dagiti siniglotak a layap, saandan nga agrimat iti matak.

Ta iti siudad, adayo dagiti bituen ngem masansan nga agtupak
Ti langit kaniak— narim-itak a kas iti sipet kadagiti aglulumba
A sapatos, wenno iti nakabambantot a pilid ti kariton.
Nagdaliasatak a minansaan dagiti nangingisit nga eskinita;
Sinugatsugat dagiti barbed wire, ken pang-or ken bugtak
Dagiti autoridad; pinirpirsay dagiti di nakaawat iti dilak.

Sinungatnak ti daniw ta saanen a kabaelan dagiti balikas
A pagrusingen ti sabong kadagiti dakulap. Ta an-anuek ngarud
Dagiti lua nga agburayok iti tunggal panaglaylay iti kinadamsak
Ti asuk? Wenno sangalek kadi ti berso ti ragsak tapno ibudakko
Iti sakaanan ti kuadro iti nakalitlitem, marmarpi a diding?

Naminsan laeng a tinagainepko dagiti dallot ken samiweng
Ket impalagipda dagiti sellag a yawat ti bulan ti pammategna.
Ta ania ti musika iti agsasallupang a ringgor kadagiti agrerekket
Ngem agaaddayo a pasdek, lugan ken barongbarong no di batibat?

Sinapsapulko ti tagiruot a mangpairut iti kapet ti daga iti dakulap
Ti tao a mangpatpatayyek iti lubong. Kinamkamatko ti pagorasan
Tapno sublienna ti nakaan-annad a pannakaipasngay ti sinamar
Ket agkibinda nga agdaliasat. Nagparparintumengak iti paniempo
Tapno matmatanna koma ti panagrusing dagiti rettab ken uong
No di man umulog tapno ay-aywenna ti agbubuot a bin-i
Iti sapsapoten a kasuoran. Ngem daksanggasatak, daksanggasat…

Nasayyasayyaak laeng— nakipagtarimaan ti kararuak iti nagrakaya
A katedral; sinukisok ti utekko dagiti de-numero a laing ken sirib
Kadagiti biblioteka ti kuarta; naibus ti pigsak a nangguyguyod
Iti doliar ken gasolina; pinagumelnak ti imbatadko a pangngarig.

Agsubliak iti naggapuak ngem diakon masurotan dagiti tugotko...

vi.
Masapul kadi nga ungpoten ti mangliwengliweng
A kasipngetan sa matiliw ti layap a mayaspili iti barukong
Wenno maibedbed iti kuppokuppo? No kadi ipusna laeng
Ti maarakupko, mairamanak iti pettat a panagpukawna?

Nadaliasatkon dagiti tunggal bannugis iti laud,
Sinallukobandakon dagiti maris iti malem ken sardam—
Imbalakadda: ibarsakmo ta antiparram iti tangatang
Tapno makitam ti pannakaiwaris dagiti naririmat a bituen.

Ngem masapul kadi ti agtakder iti tuktok dagiti pasdek,
Iti bantay a basura, iti abaga dagiti higante a yelo,
Iti ulo dagiti bimmatbato a disierto sa mabirokan
Ti sapsapulen? Agpukpukkaw ti away: agsublika!

Nawatiwat ti dana ta umuna nga addang ti panagarisit
Ti tapok— kas iti nagpaburkan iti bayabas a mangdayas
Iti anu ti nagpakpakillo a sugat. Natuok, nakatutuok
Ta madalusanak laeng no agbalinak a rinibribu a tapok.

vii.
Iti daya manen a maipasngayak ken digosen ti sinamar
Adda wagas ti agsapa a di kabaelan a lumbaan dagiti saka,
Adda maris ti malem a mangipalnaad iti dungngo ti sardam
Ket masiglotan laeng ti layap no tiliwen ti mata dagiti rimatna…

(Umuna a Gunggona, Gawad KWF Salip iti Daniw iti Iluko 2008)