Batonlagip ni Fray Andres de Urdaneta: Marka ti Siudad ti Urdaneta iti Mapa ti Lubong

“AGBALIN a marka ti Siudad ti Urdaneta iti mapa ti lubong.”
Daytoy ti kuna ni National Commission on Culture and the Arts Executive Director ken Presidential Adviser on Culture Cecile Guidote Alvarez iti bitla daytoy iti inaugurasion ti parke a nainagan ken ni Fray Andres de Urdaneta iti sango ti city hall ti Urdaneta City, Pangasinan, idi Abril 25, 2009.
Kadua ni Alvarez da Department of Education Undersecretary ken NCCA Chairman Vilma Labrador a nangibagi ken ni Presidente Gloria Macapagal Arroyo; Jose Miguel Santamaria Ezeiza a Mayor ti Ordizia, Espania a lugar ni Urdaneta; National Artist for Landscpae Architecture Sculpture Ildefonso Santos, maysa kadagiti uppat a National Artist a nangdesinio iti nasao a parke; Urdaneta Mayor Amadeo Perez, Jr.; ken Fr. Pedro G. Galende, OSA, a pangulo ti Urdaneta 500 Commission, ken dadduma pay nga opisial, estudiante ken umili ti Pangasinan ken dagiti kameng ti nasional ken lokal a prensa iti nasao nga inaugurasion, a nagpaay a tampok iti pannakarambak ti maika-500 nga anibersario ti pannakayanak ti nasao a prayle nga Agustiniano a nakaaramid kadagiti di magatadan a kontribusion iti historia ken arte iti maika-15 a siglo ken iti Filipinas.

Pammadayaw
ken ni Fray Urdaneta
Nagbinnuligan daytoy a proyekto ti gobierno ti Filipinas ken ti Siudad ti Ordizia, Espania. Nagpaay met ti NCCA a kas kangrunaan nga ahensia a nangiwayat iti nasao a selebrasion.
Babaen ti Presidential Proclamation 1423 a pinirmaan ni Presidente Arroyo, naikeddeng ti Tawen 2008 a Tawen ni Fray Andres de Urdaneta. Nabukel met ti 15 ti kamengna a komite a mangsukisok iti ania man nga impormasion mainaig ken ni Fray Urdaneta, kangrunaanna dagiti naaramidan ti nasao a prayle iti Filipinas.
Itay napan a tawen, bimmisita ni Presidente Arroyo idiay Ordizia, Espania a nanginaugoraranna iti Urdaneta Museum iti nasao a siudad. Kaduana ti mayor ti nasao a siudad a ni Mayor Ezeiza, opisial a nayalnag met iti nasao nga okasion ti Tawen ni Urdaneta.
Kalpasan daytoy, bimmisita met ni Mayor Ezeiza iti Filipinas tapno dar-ayanna dagiti nadumaduma nga okasion a kas pammadayaw ken ni Fray Urdaneta a pakairamanan ti pannakairuar ti selio, ken nadumaduma a komperensia ken taripnong mainaig kadagiti naaramidan ti nasao a prayle. Naangay pay itay napan a tawen dagiti pasalip iti arte (art contest) kadagiti estudiante, pannakaidrama ti biag ni Urdaneta iti Radyo Balintataw ken pannakaipabuya daytoy iti “Sining Gising” iti NBN-4.
Kalikaguman ti Presidente a maitukit iti panunot dagiti agtutubo ti di magatadan nga akem ni Fray Urdaneta iti “pannakatakuat manen” ti Filipinas, ken ti panangusatna iti dana nga agturong iti globalisasion wenno ti panagbalin ti lubong a maymaysa a purok.
Kas kuna ni Alvarez, ni Urdaneta ti nangimaldit iti Filipinas iti mapa ti lubong babaen ti panangtakuatna iti natalged a pagdaliasatan dagiti galeon (barko) iti am-ammo itan a Galleon Trade iti Taaw Pasipiko a naam-ammo kalpasanna a kas Rota ni Urdaneta. Karaman ngarud iti nasao a selebrasion ti panangitandudo kadagiti pagimbagan dagiti marino ken agdaldaliasat iti taaw.

Naisangsangayan
a Prayle
Nayanak ni Fray Andres Urdaneta idi Nobiembre 30, 1498 iti Ordizia, iti probinsia ti Basque a Guipuzcoa, Espania. Kas soldado, nagpaay a kapitan iti pannakigubat ti Espania kontra iti Italia.
Idi nagsubli iti Espania, nairaman iti nadumaduma nga ekspedision. Kalpasanna, simrek a padi iti Agustinian Order iti Mexico. Idi inkeddeng ni Ari Felipe Segundo nga ikalawa ti kolonia ti Espania, imbaonna ni Fray Urdaneta iti maysa nga ekspedision. Kaduana ni Miguel Lopez de Legazpi, simmanglad iti Cebu idi 1565.
Mapapati a ni Fray Urdaneta ti nangitukit iti bin-i ti Kristianismo iti Filipinas. Isu pay ti mapapati a nangidaulo iti pannakabangon ti Basilica del Santo Niño iti Cebu. Indauluanna dagiti misionero nga Agustiniano iti panangikasaba ken ni Jesucristo kadagiti nadumaduma nga isla iti Filipinas. Mapapati pay nga indagadagna ti panagkararag iti panangusar kadagiti katutubo a lengguahe.
Idi binaon ni Legazpi a dumawat iti tulong iti Espania para iti Filipinas, insingasing daytoy ti panangdaliasatna iti sabali ngem nasaysayaat ken ab-ababa a dana. Natakuatanna ngarud ti nadakamat iti ngato a Rota ni Urdaneta (Urdaneta Route) a nausar iti sumaruno a 250 a tawen para iti Manila-Acapulco Galleon Trade, a nausar met a pannakarangtay iti panagsisinnukat ti kultura ti Europa ken Asia babaen ti Mexico.
Nagsubli ni Urdaneta iti Mexico ket pimmusay idi 1568.

Marka ti Urdaneta
iti Mapa ti Lubong
Kas nakuna, naipatakder ti batonlagip ni Fray Andres de Urdaneta iti plasa iti mismo a sango ti munisipio ti siudad ti Urdaneta. Kayatna a sawen, kas kalawa laeng kadagiti kadawyan a parke iti Filipinas. Makaliwliwa ketdi kadagiti mata dagiti mapukpukisan a ruot ken mula, ken dagiti natatayag a bua-Tsina iti aglikmut ti batonlagip, ken iti likudan daytoy, dua a puraw a fountain a “nabistian” kadagiti bumalitok nga anghel.
Ngem naidumduma ti kinadaeg ti mismo a monumento. Ipakitana ti kinamagdaliasat ni Fray Urdaneta, nakatakder ti rebulto daytoy iti kasla barko nga agdaldaliasat— nakubong iti umasul a danum— sitatag-ay ti kanawan daytoy iti krus idinto a nakaiggem ti kanigidna iti timon. Iti agpada a bakrang ti barko, adda dagiti muralia a mangipakita iti kabibiag ti prayle.
Nabangon ti parke babaen ti nagtitipon a sirib dagiti uppat a National Artist: da Abdulmari Asia Imao ken Napoleon Abrera a nangdisenio iti monumento ken dagiti muralia itoy; ni Alejandro Roces a nangsurat iti “Ode to Fray Andres Urdaneta” nga Ingles ti orihinalna ken naipatarus iti uppat a lengguahe— Espaniol, ti lengguahe ti Basque, Tagalog ken Iluko (impatarus ni dati a Literary Editor ti BANNAWAG Jose A. Bragado)— ken naimaldit dagiti “lima nga oda” iti kutit ti “barko ni Urdaneta”; ken, Ildefonso Santos Jr. a nangdesinio iti sibubukel a landscape ti parke.
Iti bitla ni Mayor Ezezia, kinuna daytoy a ti batonlagip iti Urdaneta, Pangasinan ti naimatanganna pay laeng kapipintasan a parke iti lubong a naipanagan ken ni Fray Urdaneta. Innayon pay daytoy a no la ketdi maaywanan a nasayaat ken maipromot daytoy, nayon daytoy a maipagtangsit ti probinsia ti Pangasinan iti lubong, wenno kas marka ti Siudad ti Urdaneta iti mapa ken historia ti lubong.
Iti met biang ni NCCA Executive Director Alvarez, kinunana a naaramiden dagiti maseknan dagiti akemda. Mabati metten kadagiti taga-Urdaneta ti panangsaluad ken panangitandudo kadagiti lagip, sirib, kinabaknang ken nagan nga impatawid ni Fray Andres de Urdaneta. (AST/ Rinetrato ti autor)

Bannawag, Hunio 1, 2009