DIOS TI AGNGINA
Dios ti agngina kadagiti kimmablaaw iti nakaw-id a pammadayaw ti saritak a “Saddam”. Makapalukmeg iti puso ken makapatangar iti lapayag dagitoy, Appo, ket apresiarek la unay.
Nupay, kas iti naynay a dakamatek kadagiti nasinged a papagayam, konsolasion laengen daytoy pammadayaw. Gapu ta ti pudpudno a ragsak a mariknak tunggal agsuratak iti sarita ket apaman a masuratko dayta a sarita. Wenno iti uray ania a partuat.
Maysa ngarud a pangtignay kadagiti pada a mannurat nga uray no saan pay a maipablaak wenno saan man a maipablaak dagiti sinuratyo, agtultuloy koma latta ti panagsurat ta ti kangrunaan met a ragsak a marikna ket adda iti nagbaetanyo ken ti partuatmo. No mapnekkan iti sinuratmo, dayta ti kangrunaan. Ket ti pannakaipablaak wenno ti pannakapadayawna, nayonto laengen a pikpik iti abaga wenno masahe iti bukot.
Nupay iti biangtayo nga Ilokano, dakkel a banag ti pannakaipablaakna wenno pannakaidanonna kadagiti pada nga Ilokano dagiti sursuratentayo. Gapu ta kasla man adda saan naisurat a pagrebbengan apaman a nagsuratka iti bukodmo a pagsasao. A nagsuratka para kadagiti kapuliam— tapno malinglingay, maadalan, ken matignay dagiti kapuliam. Ket no adda dagiti pammadayaw ken pammasingked a maawattayo manipud kadagiti agbasbasa nga Ilokano, makapalukmeg iti puso dayta. Ket daytoy ti ad-adda a mangtignay pay kadatayo tapno itultuloytayo ti agsurat.
Dagitoy dua a lumtuadan iti ragsak ti naynay met a mangtigtignay kaniak. Ta kas maysa nga adipen ti arte, adda met dagiti partuatko nga iti pammatik, siak laeng a mismo ti agpaay nga audience-na. Dayta ti gapuna a nanglukatak iti bukodko a blog. Nasuerteak la unayen no adda man uray maysa malaksid kaniak a matignay. Iti sabali a bangir, no indiayak ti pannakaipablaakna iti maysa a pablaakan, partikular ti Bannawag wenno iti Facebook, mamatiak ken mariknak a daytoy a partuat, nasurat gapu iti nadakamatko iti ngato a makagapu— ti manglinglingay, wenno mangadal wenno mangtignay kadagiti pada nga Ilokano.
Agingga kadagitoy, nakapet pay laeng iti pammatik nga iti bukodko a pagsasao nga agsuratak. Pudno a nakapsutak iti sabalin a pagsasao malaksid iti Ilokano— diak pay ketdi mapasingkedan a namasterkon ti bukodko a pagsasao. Ngem malaksid iti dayta a rason, nalawag iti panunotko no asino dagiti kayatko a malinglingay, maadalan wenno matignay. (Pakawanendak dagiti sabali a puli, ngem mamatiak nga aglaplapusananda met kadagiti rebbengna a mangaramid itoy.) Kangrunaanna, ad-adda ngamin a matiliwko ti rikna ken panunotko no usarek ti bukodko a pagsasao, ket ngarud, napudnoak la unay kadagiti isursuratko.
Saanak ketdi a nakaserra iti sabali a puli wenno pagsasao. Kinapudnona, nakalukat a kanayon ti ridawko. Basbasaek dagiti partuatda ket ania man a maagsawko nga adal wenno paratignay, ibinglayko met kadagiti pada nga Ilokano iti nagduduma a wagas. Ken no masangok, ipatarusko wenno agipatarusak kadagiti partuat dagiti Ilokano tapno met mabasa dagiti sabali a puli.
Kas iti pammatik nga agpapada a nayanak ti tao a silalamolamo, agpapada met a napartuat dagiti amin a pagsasao iti lubong kadagiti aweng. Ngem ti adatna, adda dagiti tao a nayanak iti nalukneng a katre, adda met dagiti nayanak iti langalang. Nawaya ketdi dagitoy a mangpatan-ok iti bagida segun kadagiti madadaan a ramit nga usarenda para itoy.
Kasta met iti pagsasao. Adda dagiti pagsasao a naikawes kadagiti puli a nakadur-asen iti sibilisasionda— no pagibasaram dagiti pasdek a napartuat, dagiti libro a naisurat, dagiti eskuelaan a naipatakder. Adda met dagiti pagsasao a naikawes kadagiti puli a buklen laeng ti sumagmamano katao. Ket no daytoy ti usaren a pagibasaran, akuentayo nga adda dagiti pagsasao a saan a nakapagwada wenno nakapagsantak.
Saan ngarud a mapilaw ti sabali a puli wenno dagiti tattao a mangtagibassit iti sabsabali a pagsasao. Wenno iti sabsabali a puli. Nga uray no itultuloytayo nga iparparupa kadakuada a saan koma a kastoy, narigatto a mariingda gapu ta nailasagen kadakuada ti kastoy a pammati. Agtultuloy ngarud ti di panagpapatas. Agtultuloy ngarud ti pannakatagtagibassit.
Ania ti aramiden? Bay-antayo nga agrikus ti bukodtayo a lubong. Ta tunggal puli, addaan iti umisu ken maikanatad a laing no kasano a pasantakenna ti bukodna a puli.
No kayattayo man ti makinaig kadagiti sabsabali a lubong, adda metten dagiti madadaan a wagas no kasano— panagaramattayo iti pagsasaoda, panangtulad iti kababalinda.
Ket no kayatda met ti makinaig iti lubongtayo, masapul met nga ipatawtayo kadakuada ti maiparbeng: sursuruenda met (koma) dagiti aw-awidtayo. Ngem gapu ta managpabus-oytayo unay, karamanen dagiti dadduma pay a puli, datayo man met laengen ti nangkorti iti dila wenno tignaytayo tapno makastrekda (dagiti ganggannaet) iti lubongtayo.
Ania ti kayatko a sawen? No kalikagumantayo ti panangdayaw dagiti sabsabali a puli kadatayo, masapul nga aggapu nga umuna kadatayo nga Ilokano ti panagdayaw (panangrespetar) iti bukodtayo a puli. Masapul nga usarentayo amin a madadaan a wagas tapno agsantak ken maitandudo ti pulitayo tapno iti kasta, saandatayo a tantan-awan dagiti sabali a puli no di ket kadindinnakulap a dagiti perreng, agbinnatogda.
Ngem laglagipentayo met, a numan pay adda dagiti nayanak iti langalang wenno nanumo a pakarso, dina kayat a sawen a nanumo daytoy no maidilig iti nayanak iti nalukneng a katre. Ta ti anag ti maysa a tao, isu mismo ti mangikawes.
Kasta man met laeng iti puli. Ken iti pagsasao. Datayo met laeng nga Ilokano ti mangipaay iti anag iti kina-Ilokano-tayo.
Iti met biang ti panangipaay iti anag, adda met dakkel ken bassit, depende iti mangibagbaga. Ta saantayo man met laengen nga agpapada— iti kasasaad iti biag, iti edukasion, iti panunot. Bassit man wenno dakkel, ti napateg, adda naibinglay para itoy natan-ok a gannuat.
Iti biangko, ti maysa kadagiti wagas a napanunotko ket ti panagsurat iti Literatura. Ket Dios ti agngina ta ubbog ti ragsak daytoy kaniak.#
Setiembre 2, 2011
Comments
Post a Comment