Basolmo, Bagi, Ta Dika Nagpadi!

Circa 1995, idi pagesman la unay ni Asseng ti agpadi. Binulodna ti abito ti gayyemna a friar sa nagpakodak. Kaisubsublina ti abito, rimmuar iti order ti gayyemna.



“NATANTAN-OKAK ditoy,” yisemko tunggal adda agdamag no apay a rimmuarak iti seminario. No ngamin ibagak a nagpaoperaak iti puso, atiddog nga estoria dayta ket diak maliklikan ti maaliaw no malagipko ti ‘panangrangrangkayda’ kaniak tapno masullatan ti abut ti pusok.

“Sayang,” agngilangilda no ibagak a seminaristaak iti lima a tawen. Umisemak latta. No regrets, kunada iti Ingles. Inkeddengko ti kasasaadko ita, babaen ti pannarabay ti Apo. Ti lima a tawenko, saan a sayang. Sagut, kunkunak iti bagik.



Hotel a Kapilia, Kapilia a Hotel

Diak malipatan ti umuna a panagalimbadawko iti kasla wanengweng ti tren. “Sal-at a tren dayta,” inkanuskosko.

“Loko, buzzer,” intaktak ti roommateko ti sepiliona iti bassit a lababo ti kuartomi. “Adda kad’ met mangngegmo malaksid ‘ti ungor ti eroplano ket kabambantayan ti Novaliches ditoy?”

Naglibbiak. Kunam la no Manila boy ti loko. Padak met a nagladladog idiay Sta. Teresita, Cagayan. Nalagipko nga alas sais, agkararagkami; alas sais kuarto, agmisakami.

Nagsakristanak idi addaak iti elementaria ken haiskul ngem nagrikudo laeng iti panunotko tunggal misa no ania ti panagsasaruno dagiti yawatko a kalis, ostia, arak, lino, kandila, agua bendita, leksionario, ken dadduma pay. Ken tunggal Domingo laeng dayta. Malaksid no matiliwnak ni apo padi ket itugotnak iti panagmisana iti Alucao wenno Simbaluca wenno Casitan wenno Isca, dagiti nasulinek a bario ti Sta. Teresita ken Gonzaga a sakup ti parokiami.

Idi ibaga ti rektor iti orientasion dagiti baro a seminarista nga inaldaw ti misa ken mamindua-mamitlo ti panagkararagmi, nangurusak sako tinantia no mano minuto a yimpakek ti sumagmamano paris a lupotko. Idi madlawko a siak laeng ti di makaidna (ken diak naimdengan ti saludsod ti rektor a “What’s your impression to Our Lady of the Angels Seminary?”, inipitko dagiti nagakkub a dakulapko kadagiti tumengko. Idi yawatna ti mikropono, mababainak a timmakder. Daytoyen, Ariel, nakunak: “I’m here to follow Christ through the footsteps of St. Francis of Assisi in poverty, humility and chastity, journeying with all men and women…” Ne, nagkakatawada ketdin. Wow, nagmulagat ti rektor.

Tunggal mangmisa ti lakay a padi (diak inagananen amangan no makatannawag iti Rimat ket ikamatna ti udik a tuition fee iti seminario), nakadumog dagiti padak a seminarisra. Makuldingda man, kunkunak iti nabannayat a panagsaona, ti agallangogang a kasla Espaniol a bosesna. Ngem idi nakadumog a nakatugaw latta ti maysa a fourth year iti sango uray idi kantaenmin ti “Sing, Alleluia to the Lord!” napaneknekak a pudno ti atapko, nakaturog ti diaske! Ibalbalesna iti kapilia ti puyatna a nagikamakam iti reaction paper iti napalabas a rabii.

Kas iti maysa a puli, nagtitinnawidanmi ti kultura ti kapilia. Bayat ti nabannayat a panagsermon ti padi, nakatugaw a nakadumogkami nga agtagtagainep. Ngem idi naitim-og iti sementado a diding ti maysa a first year, sinermonannakami ti rektor: “Yangadyo ti rupayo no agmisatayo, a?”



Ti Padi a Hardinero ken ti Ariangga da Osang ken Priscilla





Ni Asseng a nagakem a datu dagiti second year bayat ti Mardi Gras (buling-buling festival) iti 1997.



Saan a ti kinasinged da Moses ken Aaron wenno no ania ti nagdumaan ti bendision ni Yahweh wenno Allah kada Israel ken Ismael ti nakallalagip kaniak iti propesorko iti Introduction to Old Testament. Litaniana iti tunggal klasemi dagiti padasna: puro uno a grado iti masteral iti UP Diliman, direktor iti dakkel nga unibersidad iti Bikol, kura paroko iti dakkel a simbaan ti Rizal, nakiapa iti Obispo, formator dagiti estudiante iti teolohia. Ngem iti seminariomi: isakbatna ti lawn mower ket tabasenna ti karuotan ti sumurok kumurang a pito ektaria. Agsanamtek sa agngilangil sa met laeng umisem. Yan-andingayna kano iti bagina: “Nagasat dagiti hardinero. Kitaenyo, iti kaadu ti propesion, impagarup ni Maria Magdalena a ni Nagungar a Cristo ket ti hardinero. (Juan 20:15) Dakami a hardinero, mapagkamaliandakami a ni Cristo. Agkatawa iti nalag-an. Agkikinnissiimkami iti klase: Maalarma iti napardas a panagubanna.

Ammok ti karasakas ti lampaso. Kabisadok ti kumpas ti sagad. Inaunaak, masansan nga irasonko no ibagada idi haiskulak a badingak no kasdiay nga agdalusak iti classroommi. Ngem idi damo nga agtakderak iti nakapampanayag a pasilio ti seminario a nakaibatogan ti naganko iti listaan, nagtilmonak iti namaga sa nagtalangkiawak amangan no nayaw-awanak. Ngem idi damagek iti chairman ti maintenance committee, masapul kano a pasilengek ti pasilio ken punasak ti agsangaribu a jalousie a tawa.

Idi naamirisko a makapasalun-at ti agling-et nga agkaykay, insardengkon a kuestionaran ti ilohikal a panagsagadmi iti bulong ti narra ken akasia, a kalpasan a naigabsuonmi iti compost pit, agangin iti napigsa ket maregreg manen ti rinibu a bulong.

Special ministry ti awagko iti espesial a trabaho iti seminario. Agpilika, kunada: agbind iti magasin, journal wenno libro iti bindery nga agidde-iddep ti silaw ken radio; agisimpa iti libro a kumarasakas dagiti sandalias ti Espaniol a librarian a nakamulagat a pimmusay; agwaiter kadagiti retreatant ket no kiddayannaka ti nalapsat nga estudiante ket maibbatam ti tray ti sida ket ellekanda, ungtannaka pay ti rektor; wenno padigosem da Osang, Priscilla, Glydel, Barbara, Drew, Julia, Cameron… Wow, I love it, man! intag-ayko dagiti imak a kasla rapper. Simmurot ti dua a kaduak. Tallotayo a barako, nagiinnapirkami. Idi ituloddakami iti pangpadigosanmi kadagiti sexy, naburburtiaanak. Ne, apay nga agturongkami iti likud ti seminario, iti panakkelen a kamarin? Adda nagganukgok! Nagbukirad ti agongko. Ania pay, inan-anusak ti maysa a semestre a nangyup-uper iti makalawas iti lupotko nga agpadigos. Pinangay-aymi lattan iti boksitmi ti pinugpogan a dalem ken bagis ti baboy a binayadanmi iti nagparti iti treinta.

No babbai laeng ti aginnaw, agsagad, agludlod iti inidoro, agdait, aglaba, agplantsa, di babbaikami ngarud?



Ice Coffee iti Tala Leprosarium





Kimmanta da Asseng (aggitgitara) ken dagiti padana a fourth year kalpasan ti panagfacilitateda iti recollection dagiti high school iti Baler, Aurora idi Oktubre 1998.



Tunggal maiwaragawag ti eskediul ti apostolate, nakaararianggakami. Every last Sunday ang panonood natin, adda aginnarasaas. Dapat magtipidtayo sa merienda para makaabot sa SM, adda agkinnissiim.

Idi damok ti maisabak iti sanguanan dagiti tao sa ilawlawagko ti maipanggep iti Ebanghelio iti dayta a Domingo, nariknak ti narikna dagiti damo a misionero. Am-ammok ti Dios, dumngegkayo kaniak, kasla kunkunak. Ngem idi mangngegko ti saning-i dagiti inna ti Camarin, Caloocan no sadino ti pagpidutanda iti pangaldaw wenno pangmalemda wenno balon dagiti annakda ta naikkat iti trabaho wenno natiliw ti napigsa nga agkotong a polis ti drayber nga asawada, agbilibak iti pasensiada nga agdengngeg iti nasursurok a homilia.

Idi agpakanak kadagiti espesial nga ubbing iti linugaw wenno estoriaandak dagiti pilay ken bulsek iti pagtaraknan ti Brothers of Charity iti Novaliches, wenno makikabbalay kadagiti agum-uma iti kabambantayan ti Negros, nagkawaw ti ulok ket pimmartak ti panagbitek ti barukongko. No koma masursuro dagiti addaan ti agiparanud kadagiti awanan, awanak ditoy a mangdengdengngeg kadagiti sakit ti nakem iti pada a tao, gimong ken uray iti Dios, insaning-ik iti nakemko.

“Tapno ammomi met ti marikriknayo, lilang,” kakaasiak nga agpalawag iti baket a taga-Tuguegarao a pasiente ti Tala Leprosarium tunggal ibagana a bisitaenmi ida tapno adda uyawenmi. No kastan ti patangan, komustaek ti pamiliana tapno agsangiten ket malipatannan ti saan met a pudno a panagipapanna kadakami.

Ngem agpayson sa a suronado dagiti Cagayano. Naminsan a malem ti Huebes nga ibibisitak, inawisnak nga agmerienda. Kas iti dati, impasaksakko ti gasgas a rasonko, “Nagmeriendaakon, lilang, sakbay nga immayak ditoy.”

Kasano ngarud a malipatak ti sangkaunay-unay dagiti physical therapist? “Dikayo mangmangan iti ania man a yopreserda. Dikayo bumisita no adda sugatyo.”

Kinuna ti baket: “Karugitnak. Apay pay laeng ngarud nga umayka no karugitnak?” Nagtingigtingig ket naiwakray ti narapis a buokna.

Nagkararagak iti panangibabaet ni St. Francis a nakikadkadua kadagiti agkukutel. “’Mo, lilang.” Inawatko ti agkabkabkab a mug ngem nakapigket ti imatangko iti agpirpirpir a takiag. Binugguak ti kutsarana iti lababo ti quarterda. Nangkutsaraak iti asukar ken gatas. Inyad-aduk ti Nescafe tapno naing-ingel ket maulaw ti ania man a mikrobio. Iti panagdumogko, naitangkarang ti lumlumteg nga agsiksiksik a gurong. Nagtilmonak, simgarak. Linuktak ti termos, awan ti nagalingasaw a bara ti danum. Pinakbuak ti mug. Timpaw ti agtetekker a gatas. Kiniwarko. Imminumak. Wow, nalammin ti gugotko! Kasla adda troso a nagbalandra iti karabukobko.

“Biskuit,” kunana, ket inawatko ti inappupo ti punggipong a ramay a kutkutonen a Fita.

Ne, no agpayso ti angawda a sa la agapekto kalpasan iti tallopulo a tawen, adaywandakto no 2027!



Tallo nga Ekis iti Opisina ti Rektor





Ni Asseng, maikalima iti kanawan, ken dagiti padana a postulant ti nadumaduma a kongregasion iti panagpabuyada.



“Bata, wala nang tumatanggap ng minor seminarian.” Pinababa-pinangatonak ti guardian idi damo nga agsangokami.

Kasla nakitak iti personal ni Bomber Moran ngem inawaganda iti Bong Revilla. Uray gayam iti seminario, adda manangallilaw.

“Natiltilak iti talon, father,” paliday-sunggo ti imbanatko bareng saannan a binsiren ti lima kadapan a takder, kullapit a bagi, inangrag a kasla urmot ti mais a buok.

“Excellence in math ’yan, padre. Sa Ilokano, bassit ngem nasagitsit! Talented pa, dancer sa St. Francis.” Simmalingbat ti pakialamero a kalugarak. Sal-at, impakatnan ti paduda-Villa. Pudno ti immuna, linnanggong ti dua. Insarsaraknak ta kalpasan ti pangrabii, inawisnak ti guardian a mangipaneknek a talentadoak. Pinagsalanak iti “Always, I wanna be with you…” iti bukotna a kasla nuang ti kakulbetna!

Idi pinagteatrodakami ta paset kano ti baro a wagas ti ebanghelisasion ti entablado, nasursurok ti agrasaw a nakakaem dagiti bibigko. Pakawanennak ti nangisuro kadakami. Kasano ket pinagartenak ketdin a kasla agballa a maymaysa a katkatawaanda? No makasakit laeng ti panagrasaw iti panunotko, nabayagen a nagkuripaspas. Ngem iti foundation ti seminario, siak ti side kick ti bida. Iti maudi nga eksena ti stage play, pinagpugiitko dagiti agbuybuya iti kaeellek. Idi punasak ti rupak nga agkalkaling-etan, kasla nakammetko ti ligay ti bus a getgettengen ni tatang a paggalut iti aramidenda a sagad.

Iti umuna a semestrek, siak ti umuna iti evaluation: kayatna a sawen, siak ti kasingpetan. Napaneknekak a no basbassit ti sawem, basbassit ti kamalim. Iti panaglukat ti maikadua a semestre, naikannawag a libre ti subsidy ti top three ti evaluation. Pimmuskol ti rupak ngem kasla Villa ti panagriknakon iti seminario. Immadu ti gagayyemko, paboritodakon a padawatan dagiti manongenmi iti bado a nagalusanda. Iti arinunos ti Marso, nasuma dagiti inaramidmi: maikapatak.

Sembreak iti maikadua a tawenko. Nabatikami nga awan ti pagpletena. Naminsan a nagawid ti rektor iti Rizal, nagbuyakami VHS iti opisinana. Rated R ti mabuya. Bitin, nagriri ti fourth year. Tinung-edanna ti dua a first year. Wen, manong, kunada. Idi agsublida, tallo nga ekis. Naglamminak. Innak umisbo, impambarko. Pakikitkitam nga’d ’ta ridaw, kunada. Iti pannakasala ti seminario, naawis ti imatangko ti 1896, ti drama-serye maipanggep iti Philippine Revolution iti Channel 5. Eksakto iti klasemi iti sumuno a semestre, intugawko. Idi agpipinnutok dagiti Indio ken Espaniol, pagam-ammuan ta sumungad ti rektor. Nasukalan dagiti bambantayak. Naballaaganda. Nakonsensiaak. Nagpakawanak. Inaminko a siak ti look out. Immisem ti dandani masiluan a subsob ti rektor, adda pay maysa a gundawaymi. Nagkarikami a dikamin agbuya iti tallo nga ekis… iti uneg ti seminario.



Ti Nagan ti Rosas





Ni Asseng, sango, kakanigidan, ken dagiti padana a postulant ti Franciscano (OFM), formation year 1999-2000. kaduada ti tallo a formator



Apay ngata nga imparitda a makipagbuyakami a below 18 kadagiti fourth year? Idi masiripko a nagmayat ti ginnabo ti lamolamo a nobisiado ken ti babai nga agdawat iti kanenna iti monasterio iti “The Name of the Rose” a pagbidaan ni Sean Connery ken gapu iti sangkadagullit ti maysa a fourth year nga Umberto Eco, kayatkon a bennaten ti panawen ket yenrolkon ti Philosophy of Language.

Pormang seminarista a Franciscano: puraw a poloshirt, nangisit a seda a pantalon, lalat a sapatos wenno sandal nga adda estrapna. Pinadawatandak iti polo, naitugotko ti pantalonko a nagraduar, okeyen. Goma dagiti sapatosko, awan met nga’d ti sandalko, problema. Nasiimko ti Dragon a sinelasko. Inuyosko ti kordon ti siortpantko a namarkaan iti SFAians. Addan estrap ti Dragonko. Iti klase kalpasan a naamiris ti baket a propesorami iti Psychology dagiti unipormemi: “Saanyo koma a yarig ti kinapobre ni St. Francis iti kinabaduy,” kinunana. Nagdumogak ta naiturong kaniak ti imatang dagiti umis-isem-bennek a kaeskuelaak.

Kanunongak ti two heads are better than one. Ngem iti padasko, ten seminarians are wiser than one young lady professor. Kasano? Intro to Philosophy ti klasemi. Dinawatmi dagiti notbok dagiti sarunuenmi. Anian a siddaawmi! Isu ta isu dagiti leksion ken saludsod. Nagngangato ketdin dagiti timidmi tunggal dayawenna dagiti sungbatmi kadagiti saludsodna.

Fraternity, brotherhood, dayta ti tagtaginayonenmi iti grupomi. Iti klasemi iti Greek, inusar ti napudaw nga Ilokano a padi a propesormi dagiti saan a nalako a tiket iti Franciscan concert. (Damagko a sold out itan dagiti pakonsiertoda ta agaw-awisdan iti artista nga agkanta.) Inikkannakami iti sagsasangapulo a tiket. No kamali ti sungbat, ikkatanna ti tiketmi. No kusto, nayonanna. Iti sumagmamano nga aldaw, pimmuskol ti tiketko. Pinaglangsotko, pinagpaidko. Idi umadanin ti panagbibilang iti tiket, maysamaysa ti tumugkik iti bakrang. Ticket, please, ikidkiddayda. Idi bilangen ni apo padi dagiti tiket, sakto, sagsasangapulokami.

Iti uppat a tawenko iti kolehio ti seminario, sumagmamano laeng kadagiti layko a propesor ti inawaganmi iti Ma’am ken Sir. Masansan a kunada, amintayo, lamolamo a naipasngay.



Aganuska, Bagi





Ni Asseng idi pimmalanca, Septiembre 1, 2003. Lalaingemton, barok, a, intapikda kenkuana.



Iti seminario, masansan nga awan nagyan ti bolsak uray binting. Ta no adda sangkabassit a maipaw-itda idiay balay, iggaman ti formator. Ngem awan pagdanagak ta malaksid a namnamaenmi nga adda latta taraonmi, ti pannakilangen ti kangrunaan. No adda mapagurak wenno kagurak, diak makaturturog. No umisem amin a masabatko, natalinaay ti kaunggak.

Idi agbirokakon iti trabaho, kalpasan ti operasionko, diak dinamag no mano ti ganarek. Umuna nga impangrunak no asino ti bossko ken no asino dagiti kaduak. Iti panagisurok iti St. Francis School ken panagobrak iti editorial ti Rimat, napaneknekak a kappia ken pammateg ti kangrunaan ditoy daga. No adda sumarungkar a kamannuratan wenno pagayam, ikablaawda: “Lumuklukmegka!” Isungbatko: “Iluklukmegko ti agkatawa!”

No umawagak idiay Villa ket isaning-ik ti saniit dagiti dakulapko nga inipas ti Surf (nalaklaka ngem Tide ken kagurak nga usaren ti kanagnaganko) ken panagpuypuyatko ken pannakailiwko iti jumping salad ken inasar a mangngubog, andingayennak ni Nanang: “Aganuska, bagi, ta dika nagpadi!” Agkatawaak laeng. Ta iti unegko, awan ti mariknak a panagbabawi. Idi addaak iti seminario, nakem ti Dios kunak. Ita ta awanak iti seminario, nakem ti Dios, kunak latta.

Ti konsolasionko, naigamer iti kaunggak dagiti kababalin ti seminario wenno Franciscano, kunak man laengen.

Ad-adda a naamirisko a saan a rumbeng a salapi wenno maysa a milion ti kuartam tapno yalikakam. Naammuak a no ngumina ti gasolina, agmangit ti GRO a gayyemmi ken ni Mikiong ta manglangan a mangan ti lima a kabsatna a pagbasbasaenna. Napasingkedak a sagut ti amin a banag ken adda umno a nakaisangratanna a kas iti barukong ti balasang a no matmatam iti sangapulo a minuto, katukadna ti tallopulo a minuto nga ehersisio. Nakombinseak a saan laeng a Batangueña ti bumagkong iti balisong no malanggong ti dayawna ta no Ilokana, palapalennaka iti arado ken balsa. Napaneknekak a saan a rumbeng nga umulika iti kangatuan a pasdek tapno matan-awam ti alipuspos dagiti artista ken politiko. Naallukoyak a saan a magatadan ti daniw a nasangal iti panagsaraaw ti boksit. Namatiak iti kuna ti managdenengdeng nga editor a naim-imas ti marunggay no maal-alaan. Naamirisko nga adu ti natantan-ok ngem iti obispo a kinaapa ti padi a propesorko iti Intro to Old Testament.

No nagtuloyak a nag-Franciscano, ikarkararagko koma a palubosanen ti Santo Papa nga agasawa dagiti padi ken diak koma pageellekan ti bokasionko ken diak kayat ti agsurat iti kastoy nga artikulo. Saan koma a kasta…