Dumidinallot, Dumidinallang!

Iti panangrambak ti Cagayan iti Nailian a Bulan ti Arte
“Dumidinallot, Dumidinallang!”

Da AILEEN R. RAMBAUD ken LUDILYN ELY F. BRAVO

MARAMRAMBAKAN ti Pebrero a kas Nailian a Bulan ti Arte a kas ituyang ti Proklamasion Presidensial 683 a naipaulog idi 1991. Naisentro ti selebrasion iti pannakaitandudo ti kultura ken arte ti pagilian tapno mapabileg ken maisaknap ti kinamanagparnuay ken imahinasion ni Filipino iti naintimpuyogan a wagas.

Pinarungbo ti National Commission for Culture and the Arts daytoy a selebrasion idi 2009 ket naaw-awagan iti Philippine International Arts Festival. Nabirngasan daytoy a piesta iti “Ani ng Sining” a nagbalin a pammaneknek iti napaglilinnaga a saguday ti arte ken kultura a nangted pay iti naidumduma a panangsaripatpat ti pannakayebkasna.

Kas paset ti napasnek a pannakaparang-ay ti arte ken kultura iti probinsia, tinawen a rambakan ti Cagayan babaen ti Cagayan Museum and Historical daytoy a pasken. Mamati ti probinsia a babaen dagiti kakastoy a gannuat, maigunamgunam ti pannakayabel ti arte ken kultura a kas napateg a ramen ti panagdur-as.

Iti daytoy a tawen, naiturong ti panagrambak iti kultura dagiti Ilokano a nagdapdappat iti Tanap. Naawagan iti “Anasaas iti Karayan”, naisentro ti pabuya iti pannakayebkas dagiti daniw, dayyeng, samiweng ken lunglung-ay a tawid ni Ilokano a pinaregta ti anasaas ti danum ti karayan. Maipalagip a kaaduan kadagiti Ilokano, ken uray pay kadagiti dadduma a puli, ti nagnanaed iti asideg ti baybay, karayan, baresbes, ken ubbog. Pinaregta dagiti babassit nga allon ken anasaas ti danum ti pannakayebkas dagiti rikriknaenda iti napnuan iti kaipapanan a balikas. Babaen ti pammaregta nga impapaay ti nakaparsuaan, nakaparnuayda kadagiti daniw, samiweng ken lunglung-ay a nayab-abel iti inaldaw-aldaw a panagbiagda.

Iti daytoy a pabuya, nakitinnulong ti Bannawag, Departamento ti Edukasion, Gunglo dagiti Mannurat nga Ilokano iti Filipinas, ti grupo a Basi ken Daniw, ken sumagmamano a gobierno lokal. Mismo a ti presidente ti GUMIL Filipinas, ni Elizabeth M. Raquel ken direktor ti hunta direktiba Rosario A. Bingayen ti nangidaulo kadagiti kameng ti gunglo a nagpabuya iti Kammaranan Hall, Capitol Hills, Siudad ti Tuguegarao iti panangawis ni Jim P. Domingo, Production Coordinator ti pabuya. Nagpaay ni Cles B. Rambaud, Editor ti Bannawag, a consultant.


“Anasaas iti Karayan”

Kaaduan kadagiti dimmar-ay iti pabuya ti nakaaruat ti Filipiniana. Naggapu dagitoy kadagiti nagduduma nga ahensia ken dagiti mangsupsuportar iti pannakaitandudo ti arte ken kultura iti Tanap.

Nairugi ti pabuya iti pannakapuyot ti tangguyob ken iti panangkanta ni Jaima J. Pineda, mangisursuro iti Caliguian National High School, iti Kararag ti Apo. Naisaruno ti pangararag a dallot nga inyayug ni Ariel S. Tabag, Entertainment ken Poetry Editor ti Bannawag, sakbay ti pannakaipatayab ti “Lupang Hinirang” ken “Himno ti Cagayan” iti panangidaulo ti Cagayan Provincial Capitol Choir.

Kas paset ti tradision ti kinamanagsangaili dagiti Cagayano, sinarabo dagiti mangisursuro ti Calaoagan Dackel National High School babaen ti maysa a pammasangbay a samiweng dagiti dimmar-ay iti pabuya bayat ti pangipurpuruakda iti sabsabong. Ni Primitiva C. Talla, Curator ti Cagayan Museum and Historical Research Center, ti nangyam-ammo kadagiti dimmar-ay ken isu pay ti nangilawlawag iti kaipapanan ken panggep ti “Anasaas iti Karayan”.

Ni Board Member Ma. Olivia B. Pascual ti nangibagi iti gobierno probinsial ti Cagayan a nangpasangbay kadagiti sangaili. Iti panagsaritana, dinaydayaw ti bokal dagiti gannuat ti panakapasantak ti kultura a kasapulan unay iti panagkaykaysa ken panagdur-as ti ania man a puli.

Nabusatan ti pannakayebkas dagiti daniw babaen ti daniw a para kadagiti ubbing nga inyebkas ni Ralph Recto O. Calupe, agad-adal iti Bimmanga Elementary School, Currimao, Ilocos Norte. Kinadua ni Head Teacher Rowena V. Cabinian ti Bimmanga E/S ni Calupe. Kalpasan ti panagdaniwna, nangipatayab pay daytoy iti sumagmamano a kanta a nangkulding iti rikna ken panagraem dagiti agbuybuya. Maysa kadagiti kantana a maipanggep iti isisina ti maysa nga ina iti anakna ti namaglua iti adu nga agbuybuya.

Inyebkas met ni Efren A. Inocencio, mangisursuro iti Quiling Elementary School, Batac, Ilocos Norte (a naisubli manen a siudad) ti maysa a daniw iti parparaangan. Mangmangngeg ti daniw iti parparaangan no agsasarak dagiti agkakaarruba sakbay wenno kalpasan ti pangrabii kabayatan ti isisimsimda iti basi. Ni Aileen R. Rambaud, mangisursuro iti Mariano Marcos Memorial School, Pinili, Ilocos Norte, ti nangibasa iti maysa a daniw a para radio. Maipatpatayab dagiti daniw a para radio nga ipatpatulod dagiti agdengdengngeg. Ti nalaka a pannakaawat dagiti agdengdengngeg ti maysa kadagiti kalatakan a saguday daytoy a daniw.

Ni Mighty C. Rasing, mannurat iti Bannawag, iti panangkompaniar ti gitara ni Tabag ti nangdayyeg iti pagpabuyaan babaen ti danirak (daniw a rock), Maysa kabaruanan a daniw ti danirak ng umarngi iti rap a kadawyan nga idaydayyeng dagiti agtutubo.

Iti daniw a pangorona, nagmartsa nga immuna ti makoronaan a dayag, ni Angelina D. Vanderlipe ti Gattaran, Cagayan, iti salinong ti maysa nga arko a naisursurot agingga iti entablado. Kas iti kadawyan a pannakabalangat dagiti reyna iti piesta, nabandaan, nakagayan iti kapa, nayawat ti setro, ken naisaad ti korona sakbay a nadaniwan. Binandaan da Prinsipal Jose M. Matammu ken Master Teacher Corazon G. Lumelay ti Calaoagan Dackel National High School ti aribai. Da met Cagayan Provincial Tourism Officer Jennifer J. Baquiran ken Provincial Information Official Joemar Avena ti nangikagay iti kapa. Nagduaan da Cagayan General Services Chief Leopoldo Caronan ken GUMIL Filipinas President Elizabeth M. Raquel nga inyawat ti setro. Da Philippine Information Agency Regional Director Purita S. Licas ken Piddig, Ilocos Norte Sangguniang Bayan Secretary Mario T. Tejada ti nangbalangat iti mutia. Ni met laeng Tejada ti nangdaniw iti reyna.

Iti bukanegan, nagsalipan da Sherma E. Benosa, maysa a free-lance writer/editor ken sigud a kameng ti National Commission for Culture and the Arts, ken Leilani G. Adriano, Senior Reporter ti Ilocos Times, ti tema no asino ti rumbeng a pilien a kasimpungalan: ti lakay a masirib ken adu ti kuartana wenno ti maysa a baro a naguapo, nakapuy ti ulona ken nakurapay. Nagpaay ni Rambaud a panginaen wenno moderator.

Maysa a dallot ti panagarem ti imparang da Tejada ken Avelina Fe C. Camacho, Prinsipal ti Pulangi Elementary School, Bacarra, Ilocos Norte. Kaaduanna kadagiti agnanaed iti Tanap ti damo a makangngeg iti dallot ket nalinglingayda iti pannakaipabuya daytoy.

Imparang ti dua nga estudiante iti Calaoagan Dackel National High School, da Graciel C. Melchor ken Darwin S. Manuel, ti arikenken. Maysa a napagtipon a panagkanta ken panagsala ti arikenken.

Kalpasan ti pannakayebkas dagiti daniw, naipatayab dagiti samiweng a pagaayat dagiti Ilokano. Da Pineda ken Ludilyn Ely F. Bravo, mangisursuro iti Pugaoan-Bungro Elementary School, Pinili, Ilocos Norte, ti nangipatangatang kadagiti di maumag a kankanta.

Dua a tradisional a sala ti impabuya dagiti mangisursuro iti Aparri School of Arts and Trade, Aparri, Cagayan: ti “Mangaramang” ken “Panagdaklis”. Masalsala dagitoy iti igid ti baybay kabayatan ti pannakaur-uray ti isasangpet dagiti nagbannuar (mangaramang) ken pannakaguyod ti daklis. Pinatugotan met ti sala dagiti mangisursuro iti Caliguian National High School, Burgos, Isabela dagiti tigtignay iti panagtalon manipud iti panagpili iti bukel agingga iti panagibilag iti irik.

Narikpan ti pabuya iti panangkanta amin a dimmar-ay kadagiti kankanta ni Ilokano.

Naisaruno ti pannakalukat ti maysa nga eksibit a napauluan iti “Apit: Dagiti Maris ti Cagayan”.

Makuna a naballigian ti pabuya ta nagbalin daytoy a maysa a wagas tapno maimutektekan ti kinangayed ti kultura ni Ilokano. No amirisen ti kaipapanan dagiti naipabpabuya, maipakita nga iti pannakaidaydayyeng, pannakayebkas dagiti daniw ken panaglunglung-ay, ipasimudaagda ti panangipateg ni Ilokano iti pannakamuli ti nasayaat a kababalin iti pamilia ken iti komunidad a paggargarawanna. Daytoy ti kangrunaan a rason no apay a maitan-ok koma dagitoy a kannawidan ta dagitoy ti dana ken pakasaritaan ti biag ni Ilokano. Dagitoy a tawid ti mangited kadatayo iti bukod a kinaasino a rumbeng unay nga ipateg ken rambakantayo.

Ni Emma C. Gammad, Administrative Officer ti Cagayan Museum, ti nangiturong iti pabuya iti tulong da Museum Researcher Lorie D. Malbog, Liaison Officer Rosemarie B. Gutierrez, Museum Artist-Illustrator Paul D. Agustin ken dadduma pay nga opisial ken empleado ti gobierno probinsial ti Cagayan. –O


DAGITI LADAWAN, AGPABABA:
1. Dagiti mangisursuro iti Caliguian National High School, Burgos, Isabela iti panangisalada kadagiti addang ti panagtalon manipud iti panagpili iti bukel sakbay ti panagbunubon agingga iti panagyaman kalpasan ti panagaapit.
2. Da Darwin S. Manuel ken Graciel C. Melchor, agpada nga estudiante iti Calaoagan Dackel National High School, Gattaran, Cagayan iti panangiparangda iti arikenken, maysa a tradisional a panagsala kabayatan ti panagkanta.
3 & 4. Maysa a dallot ti panagarem ti imparang da Mario Tejada, Sangguniang Bayan Secretary ti Piddig, I.N. ken Avelina Fe C. Camacho, Prinsipal ti Pulangi Elementary School, Bacarra, I.N.

5. Nakipartisipar met dagiti kameng ti Cagayan Provincial Capitol Choir iti pannakaipatangatang dagiti kankanta iti Kailokuan.

NAIPABLAAK ITI BANNAWAG, MARSO 7, 2011 A BILANG.